Sacco και Vanzetti. Δύο "συνήθεις ύποπτοι" που έπρεπε να πεθάνουν

μια παλιά υπόθεση που όλο και κάτι μας θυμίζει

Στις 15 Απρίλη του 1920, στη πολιτεία της Μασαχουσέτης, δύο ένοπλοι δολοφονούν τους Φρέντερικ Πάρμεντερ και Αλεξάντερ Μπεραρντέλι κλέβοντας τα 15.000 δολάρια που προορίζονταν για τη μισθοδοσία του εργοστασίου "Slatter and Morrill".

Με την ίδια ευκολία που σήμερα στην Ιταλία σε μια ανάλογη περίπτωση οι αυτόπτες μάρτυρες θα χαρακτήριζαν τους δολοφόνους "ξένους, πιθανότατα Αλβανούς", οι τότε αυτόπτες μίλησαν για "ξένους, πιθανότατα Ιταλούς". Οι Ιταλοί όπως και οι συμπατριώτες μας αλλά και όλοι οι ξένοι μετανάστες ήταν μεν απαραίτητοι για την αναπτυσσόμενη Αμερικάνικη βιομηχανία, αλλά ταυτόχρονα ύποπτοι για κάθε "παραβατική" πράξη. Δυστυχώς η μνήμη στη χώρα μας και στη γείτονα είναι κοντή και επιλεκτική.

Πιθανότατα Ιταλοί...

Τι καλύτερο λοιπόν για τις διωκτικές αρχές από δύο Ιταλούς αναρχικούς οπλισμένους, σε αυτοκίνητο τύπου "Όβερλαντ" (πιθανότατα με τέτοιο έφυγαν οι δράστες) που συνέλαβαν μετά από είκοσι μέρες;

Πιθανότητα στη πιθανότητα, οι Νίκολα Σάκο και Μπαρτολομέο Βαντσέτι βρέθηκαν κατηγορούμενοι για τους φόνους και τη ληστεία. Βαλλιστική έρευνα στα όπλα δεν μπορούσε τότε να γίνει με τη σημερινή ακρίβεια και η αναγνώριση από τους αυτόπτες έγινε κατά παράβαση ακόμη και βασικών κανόνων (δεν παρουσιάστηκαν ανάμεσα σε άλλους αλλά στο στυλ: αυτούς τους δύο έχουμε, τους γνωρίζετε ;)

Μετά από μία δίκη  δύο μηνών καταδικάζονται σε θάνατο. Δίκη, τρόπος του λέγειν. Με πρόεδρο έναν υπερσυντηρητικό ρατσιστή, τον Ουέμπστερ Θάγιερ, και προσεκτικά επιλεγμένους ενόρκους, στοιχεία, αποδείξεις και κανόνες δικονομίας πήγαν περίπατο. Ακόμη και ο μεταφραστής (κουμπάρος του Εισαγγελέα!) κατάφερε να εξοργίσει τους  κατηγορούμενους γιατί παρά τα φτωχά αγγλικά τους καταλάβαιναν πως μεταφράζει επιλεκτικά.Η μνημειώδης φράση του προέδρου Θάγιερ: "Αυτός ο άνδρας, (ο Vanzetti) αν και μπορεί να μην διέπραξε το έγκλημα που του αποδίδεται, είναι παρόλα αυτά ένοχος, επειδή είναι εχθρός των θεσμών μας", χαρακτήρισε όλη  την ακροαματική διαδικασία. Το μόνο βέβαια έγκλημα τους που αποδείχθηκε σ' αυτή ήταν πως ήταν μετανάστες και αναρχικοί. Αυτό ήταν όμως αρκετό στην Αμερική στα 1920.

 "Sacco and Vanzetti" . Σκίτσο του 1927 του  Ben Shahn

Μία χώρα όπου έγχρωμοι και μετανάστες ήταν αυτοί που η άρχουσα τάξη υποδείκνυε σαν υπεύθυνους όλων των προβλημάτων που γεννούσε η καπιταλιστική ανάπτυξη. Οι μετανάστες με  μέσο επίσημο ετήσιο μισθό 385 δολάρια (533 οι "ντόπιοι") κατηγορήθηκαν σαν υπεύθυνοι για την ανεργία, την αυξανόμενη  εγκληματικότητα και άλλα πολλά. Κάτι μας θυμίζει, ε;

Επιπλέον ο φόβος που γεννούσε στους αστούς το νεογέννητο κράτος των μπολσεβίκων και η εικόνα μιας Ευρώπης που συγκλονίζεται από εξεγέρσεις, στοχοποιούσε τους Ευρωπαίους μετανάστες που θεωρήθηκαν φορείς εξάπλωσης ριζοσπαστικών ιδεών. Ιδιαίτερα  τους Ιταλούς εκτός από τους χαρακτηρισμούς του  κλέφτη και μαφιόζου τους συνόδευε και η στάμπα του αναρχικού βομβιστή.

Σε ένα τέτοιο κλίμα η εκτέλεση των Sacco και Vanzetti επτά χρόνια μετά τη δίκη, παρά τις συνεχείς εφέσεις και τις μεγάλες αντιδράσεις, είχε πολλαπλούς στόχους. Αν τους πέτυχε ή όχι είναι μια άλλη συζήτηση. . .

"Αν δεν είχε συμβεί αυτό, θα μπορούσα να είχα ζήσει τη ζωή μου ανάμεσα σε γελοίους ανθρώπους. Θα μπορούσα να είχα πεθάνει απαρατήρητος, άγνωστος, αποτυχημένος. Αυτό είναι η σταδιοδρομία μας και ο θρίαμβός μας. Ποτέ, σε όλη μας τη ζωή, δεν θα μπορούσαμε να ελπίσουμε να κάνουμε τόσα πολλά για την ανοχή στη διαφορετικότητα, τη δικαιοσύνη, την κατανόηση ανθρώπου από άνθρωπο, όπως κάνουμε τώρα, κατά λάθος. Τα λόγια μας – οι ζωές μας – οι πόνοι μας – είναι ένα τίποτα! Η αφαίρεση της ζωής μας, της ζωής ενός καλού παπουτσή κι ενός πωλητή ψαριών – είναι τα πάντα!" 

 Τα παραπάνω λόγια του Sacco ίσως είναι η καλύτερη απάντηση.
Σήμερα, σχεδόν ένα αιώνα μετά, πλευρές της υπόθεσης   "Sacco and Vanzetti" έρχονται και ξανάρχονται στην επικαιρότητα. Η θρυλική ατάκα από το φιλμ "Καζαμπλάνκα":
-Round up the usual suspects (συλλάβετε τους συνήθεις ύποπτους)
αποτελεί το μότο των διωκτικών αρχών παγκόσμια. Το: "καταδικάστε τους συνήθεις ύποπτους", τους πέφτει κομματάκι δύσκολο πλέον μιας και ο έλεγχος στην απονομή δικαιοσύνης είναι καλύτερος από τότε.
 Η Joan Baez τραγουδά την εμπνευσμένη από την υπόθεση μπαλάντα "Here's to you" (το ...αριστούργημα με αυτό είναι πως στη χώρα μας έγινε επιτυχία μεταγλωττισμένο από τον Πασχάλη, μεσούσης της Απριλιανής δικτατορίας, με τον τίτλο: "Ευχές για σας")

Here's to you, Nicola and Bart
Rest forever here in our hearts
The last and final moment is yours
That agony is your triumph