Βαλς με τον Μπασίρ

"Η ταινία αυτή είναι απλώς μια θεραπεία. Το πολιτικό της μήνυμα είναι αδύναμο. Δεν έχει μεγάλη επίδραση στο κοινό ή στο πολιτικό γίγνεσθαι"

(ο Αρί Φόλμαν για την ταινία του)

Ένα εντυπωσιακό φιλμ που είχε την τύχη , για την εταιρία διανομής αλλά ατυχία για τους θεατές , να βγει στις αίθουσες ταυτόχρονα με τις νέες θηριωδίες του ισραηλινού στρατού στην Γάζα.
( Αλήθεια τι φταίνε και τα θηρία ώρες ώρες ...)
Ατυχία γιατί είναι ένα φιλμ που δεν κραυγάζει δεν πολυκαταγγέλλει αλλά ψιθυρίζει . Και ψιθυρίζει όμορφα. Όμως μας βρήκε σε μέρες που είχαμε ανάγκη να φωνάξουμε δυνατά . Γενικώς ...
Τον σκηνοθέτη ( Αρί Φόλμαν ) τον έμαθα από την ταινία , όπως οι περισσότεροι .
Αξίζει τον θαυμασμό μας πρώτα από όλα , γιατί διαφοροποιείται σε μία κοινωνία στρατοκρατική , φοβική και ιδεολογικά μονολιθική. Δύσκολο να ανθίσεις εκεί μέσα. Έχει κόστος και φθορά. Μόνο να υποθέσουμε μπορούμε το μέγεθος . Άλλωστε δεν υπάρχει ιστορικά συγκρίσιμο με ότι συμβαίνει στο Ισραήλ.
Ύστερα η ταινία του σε κερδίζει κινηματογραφικά . Υπέροχη η επιλογή να μιλήσει με κινούμενα σχέδια για εφιάλτες , θολές αναμνήσεις και κρυμμένες ενοχές .
Η ταινία θέλει μία δεύτερη φορά . Σε άλλο χρόνο ( τάιμινγκ για να γίνω κατανοητός ).
θα ψιθυρίσει ομορφότερα φαντάζομαι ...

το κείμενο που ακολουθεί δημοσιεύτηκε στην "Ελευθεροτυπία" 02/07/2008

Τα κινούμενα σχέδια ήταν για τον Φόλμαν μια ιδεατή, ονειρική μορφή, ώστε να πει όλα όσα ήθελε χωρίς να προδώσει τίποτε. Γνωρίζει πως μόνο με τα κινούμενα σχέδια θα μπορέσει να αποδώσει την αίσθηση της φρίκης που του προκαλούσε η από μακριά παρατήρηση των γεγονότων. Μόνο μέσα από τα κινούμενα σχέδια βρίσκει το κουράγιο να αντιμετωπίσει αυτό που ζει από τότε ως προσωπικό λάθος. Ωστόσο, στην τελευταία σεκάνς της ταινίας προβάλλονται σκηνές από ντοκουμέντα της εποχής, όπου ο θεατής βλέπει σε πραγματικές εικόνες τη φρίκη που έζησαν εκείνοι οι άνθρωποι.

Σε συνέντευξή του στον γαλλικό Τύπο (συμπεριλαμβανομένης της «Λιμπερασιόν»), ο Φόλμαν εξηγεί το σκεπτικό με το οποίο δούλεψε την ταινία του και αναλύει την εμπειρία της πρώτης του ταινίας κινούμενων σχεδίων ως μορφή πολιτικής ανάμνησης:

«Οι εικόνες από αρχεία της εποχής που παρεμβάλλονται, προς το τέλος της ταινίας, ήταν μια κίνηση προμελετημένη. Γιατί γνώριζα πως τα κινούμενα σχέδια μπορούσαν, σε έναν ορισμένο βαθμό, να αποδυναμώσουν την ταινία. Και πως οι θεατές απογυμνώνουν την εικόνα από όλα τα ιστορικά στοιχεία, τοποθετώντας τα στο επίπεδο της φαντασμαγορίας. Η φοβερή υπενθύμιση του πραγματικού, στην τελευταία σεκάνς, δίνει στην ταινία όχι μόνο έναν διαφορετικό φωτισμό, αλλά και μια άλλη διάσταση. Υπενθυμίζει πως χιλιάδες άνθρωποι πέθαναν, πως επρόκειτο για έναν εμφύλιο πόλεμο, ο οποίος ενισχύθηκε από την ισραηλινή επέμβαση, και πως υπήρξε σφαγή πολιτών. Η χρησιμοποίηση αυτή των αρχείων προκάλεσε πολλές κριτικές. Μου καταλόγισαν επίσης τη χρήση των χτύπων καρδιάς που περνά ως μουσική υπόκρουση στην ταινία. Η ταινία προβλήθηκε προ ημερών στο Ισραήλ και δεν μπορώ να θυμηθώ στην ιστορία του ισραηλινού κινηματογράφου άλλη ταινία που να την έχει υποδεχτεί το κοινό τόσο θετικά. Νόμιζα πως θα ξεκινούσε μια έντονη πολιτική συζήτηση όλο μομφές. Ομως συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο.

Δεν μπορώ να εξηγήσω αυτή την ομοφωνία. Ισως οι άνθρωποι ένιωσαν την ταινία σαν μια προσωπική μαρτυρία και όχι σαν μια πολιτική πράξη. Ισως μετά από χρόνια αποτυχιών μπορούμε, σε συλλογικό επίπεδο, να επανεξετάσουμε και από τις δύο πλευρές τις σχέσεις ανάμεσα σε Παλαιστίνιους, Ισραηλινούς και Λιβανέζους. Μήπως το γεγονός ότι ο πόλεμος παρουσιάζεται ως ουσιαστικό λάθος προσδίδει στην ταινία έναν παγκόσμιο χαρακτήρα; Ιδού τι τελικά αντικατέστησε όλα τα ερωτήματα που περίμενα να ακούσω. Δηλαδή ερωτήματα πάνω στο τι κάναμε στους Λιβανέζους και τους Παλαιστίνιους. Σημεία πάνω στα οποία θα μπορούσα να μιλήσω, αλλά που έθεσα εκτός ταινίας γιατί δεν ήταν δική μου δουλειά να απαντήσω γι' αυτά.

Θυμόσαστε τι έλεγαν στη Βουλή, την επομένη της σφαγής, σχετικά με τα γεγονότα της Σάμπρα και Σατίλα;

«Ναι, πως η υπόθεση αυτή δεν αφορούσε τους Εβραίους, πως οι μη Εβραίοι έσφαζαν άλλους μη Εβραίους και τα λοιπά. Φυσικά η ταινία αποδεικνύει το αντίθετο. Ολος ο κόσμος σήμερα στο Ισραήλ το γνωρίζει. Θα μπορούσα επί ώρες να αποκρούω την πολιτική του Μπεγκίν, αλλά τουλάχιστον του αναγνωρίζω πως μετά τα όσα συνέβησαν -και με δική του ευθύνη- έπεσε σε κατάθλιψη, κρύφτηκε στο σπίτι του και δεν βγήκε ποτέ από εκεί. Δεν γνωρίζω κανέναν πολιτικό σήμερα στο Ισραήλ που θα έκανε το ίδιο, μετά το τεράστιο λάθος του δεύτερου πολέμου κατά του Λιβάνου, τον Ιούλιο του 2006.

Πώς αντέδρασαν οι Ισραηλινοί το 1982 στις σφαγές της Σάμπρα και Σατίλα;

«Η αποκάλυψη των εικόνων ήταν ένα σοκ. Και σε πολλούς θύμιζαν εικόνες από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Η κυβέρνηση δέχτηκε σκληρές κριτικές: για την όποια συμμετοχή μας σε αυτά, για τις συμμαχίες μας με τους χριστιανούς φαλαγγίτες. Η συζήτηση υπήρξε έντονη και ίσως τότε δημιουργήθηκε το πρώτο ρήγμα ανάμεσα στην ισραηλινή κοινωνία και τους πολιτικούς της».

Οταν ήσασταν στρατιώτης, βιώσατε και εσείς τη στάση του Ισραήλ ως εισβολή;

«Εντελώς. Δεν ήμουν τότε τόσο πολιτικοποιημένος στην Αριστερά. Ημουν περισσότερο ατομικιστής, έφεδρος της πολιτικής. Μετά από έξι ώρες στον Λίβανο, έξι ώρες μέσα στις οποίες έβλεπα βόμβες να εκρήγνυνται, πυραύλους να πέφτουν, πτώματα παντού, η πολιτική μου κρίση άλλαξε εντελώς. Ηταν μια εμπειρία που αλλάζει τον άνθρωπο διά βίου και από την οποία δεν μπορεί εύκολα να συνέλθει. Από τότε είμαι κατηγορηματικός: τίποτε δεν δικαιολογεί τον πόλεμο».

Η ταινία σας είναι απλώς μια μαρτυρία ή και μια προειδοποίηση;

«Τη βλέπω σαν μια κατάθεση απέναντι στους νέους, τους εφήβους που δεν έχουν πάει ακόμη στον στρατό και θέλω να τους δείξω τον πόλεμο όπως πραγματικά είναι, ώστε βλέποντας την ταινία να αποφασίσουν αν θέλουν να πάνε ή να μην πάνε στον πόλεμο. Ηθελα να τους δείξω πως ο πόλεμος δεν είναι όπως τον δείχνουν οι αμερικανικές ταινίες. Δεν υπάρχει ανδρεία, δεν είναι παρά άνθρωποι που χρησιμοποιούνται. Θα ήθελα να έχουν επίγνωση για όσα κάνουν. Αν οι νέοι δουν την ταινία, ελπίζω να καταλήξουν σε σωστά συμπεράσματα».

Τελικά η ταινία είναι πολιτική;

«Η ταινία αυτή είναι απλώς μια θεραπεία. Το πολιτικό της μήνυμα είναι αδύναμο. Δεν έχει μεγάλη επίδραση στο κοινό ή στο πολιτικό γίγνεσθαι».