" Αύγουστος ήτανε δεν ήτανε θαρρώ..."

για την ακρίβεια ήταν 19 Αυγούστου του '36

 

Federico Garcia Lorca (1898-1936). Μια σύντομη ζωή, ένα μεγάλο έργο

Όταν οι φασίστες σκότωσαν τον ποιητή στον δρόμο για τη Γρανάδα.
 

"Είμαι ποιητής και κανείς δεν πυροβολεί τους ποιητές", είχε πει ανάμεσα στα άλλα, αλλά προφανώς λάθεψε. Ισπανικός εμφύλιος ήταν αυτός. Κάτι περισσότερο από πόλεμος, ίσως και κάτι περισσότερο  από εμφύλιος.

 Όχι πως οι ποιητές είναι γενικά ασφαλείς. Κάθε άλλο μάλιστα. 
Ολόκληρη Ισπανία τόσα χρόνια μετά αρνείται να πιστέψει πως ο σημαντικότερος της ποιητής-και όχι μόνο- μπορεί να ήταν και ομοφυλόφιλος.

 Λεπτομέρειες μάλλον για μια σύντομη ζωή με τόσο μεγάλο έργο. 

Δεν είναι όμως λεπτομέρειες για μια χώρα. Γράφει ο Ιαν Γκίμπσον στην βιογραφία του ποιητή :

"Η Ισπανία δεν μπορούσε να αποδεχτεί πως ο μεγαλύτερος Ισπανός ποιητής όλων των εποχών ήταν ομοφυλόφιλος. Η ομοφοβία υπήρχε και στα δύο στρατόπεδα του εμφυλίου και ύστερα από αυτόν. Ήταν ένα εθνικό πρόβλημα. Τώρα που η Ισπανία επιτρέπει το γάμο ομοφυλοφίλων, αυτό το ταμπού πρέπει να σπάσει"

Το έργο και ο θάνατος του Λόρκα έχουν, δικαιωματικά, ξεχωριστή θέση στα ελληνικά γράμματα και τις τέχνες. Θα ξεχωρίσω δύο ποιήματα. Εγγονόπουλος και Καββαδίας. Το δεύτερο, σε μελοποιημένη μορφή,  είναι αφιερωμένο από εμένα σε "εκείνους" της Ιπποδρομίου. Μαζί το τραγουδήσαμε βράδια και βράδια και "εκείνος" μάθαινε κιθάρα μ' αυτό και το "Μαχαίρι" πάνω στ' αυτάκια μας.

Μιλάω φυσικά για το "Federico Garcia Lorca" του Ν.Καββαδία, μελοποιημένο από τον Θ. Μικρούτσικο, που ανακατεύει το θάνατο του Λόρκα : 

" κι απάνω στη φοράδα σου δεμένος σταυρωτά σύρε για κείνο το στερνό στην Κόρδοβα ταξίδι μέσα απ' τα διψασμένα της χωράφια τα ανοιχτά" 

με τη σφαγή  του Διστόμου : "Κοπέλες απ' το Δίστομο, φέρτε νερό και ξύδι" και την εκτέλεση των 200 κομμουνιστών στην Καισαριανή την Πρωτομαγιά του '44 : "στον τοίχο της Καισαριανής μας φέραν από πίσω κι ίσα ένα αντρίκειο ανάστημα ψηλώσαν το σωρό".

Ο Καββαδίας, για μια ακόμα φορά, πλάθει εικόνες. 
Εδώ νομίζω πως πρόκειται για ένα σχόλιό του για το φασισμό, που είχε την τύχη να  ντυθεί με μια θαυμάσια μουσική, και να τραγουδηθεί από ένα σπάνιο ερμηνευτή.

Ας τα πουν όλα οι ποιητές λοιπόν:

Nέα περί του θανάτου του Iσπανού ποιητού  Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα στις 19 Aυγούστου του 1936 μέσα στο χαντάκι του Kαμίνο Nτε Λα Φουέντε 

η τέχνη κι’ η ποίηση δεν μας βοηθούν να ζήσουμε:
η τέχνη και η ποίησις μας βοηθούνε
να πεθάνουμε

περιφρόνησις απόλυτη
αρμόζει
σ’ όλους αυτούς τους θόρυβους
τις έρευνες
τα σχόλια επί σχολίων
που κάθε τόσο ξεφουρνίζουν
αργόσχολοι και ματαιόδοξοι γραφιάδες
γύρω από τις μυστηριώδικες κι’ αισχρές συνθήκες
της εκτελέσεως του κακορρίζικου του Λόρκα
υπό των φασιστών

μα επί τέλους! πια ο καθείς γνωρίζει
πως
από καιρό τώρα
― και προ παντός στα χρόνια τα δικά μας τα σακάτικα ―
είθισται
να δολοφονούν
τους ποιητάς

Νίκος Εγγονόπουλος

Επέτειος του θανάτου του ποιητή και ζωγράφου (31/10/1985)

ακολουθεί το μελοποιημένο "Federico Garcia Lorca" στην κλασσική του μορφή. Γιάννης Κούτρας δηλαδή...

 

Ανέμισες για μια στιγμή το μπολερό
και το βαθύ πορτοκαλί σου μεσοφόρι
Αύγουστος ήτανε δεν ήτανε θαρρώ
τότε που φεύγανε μπουλούκια οι σταυροφόροι

Παντιέρες πάγαιναν του ανέμου συνοδειά
και ξεκινούσαν οι γαλέρες του θανάτου
στο ρογοβύζι ανατριχιάζαν τα παιδιά
κι ο γέρος έλιαζε, ακαμάτης, τ'αχαμνά του

Του ταύρου ο Πικάσο ρουθούνιζε βαριά
και στα κουβέλια τότε σάπιζε το μέλι
τραβέρσο ανάποδο, πορεία προς το βοριά
τράβα μπροστά, ξοπίσω εμείς και μη σε μέλει

Κάτω απ' τον ήλιο αναγαλιάζαν οι ελιές
και φύτρωναν μικροί σταυροί στα περιβόλια
τις νύχτες στέρφες απομέναν οι αγκαλιές
τότες που σ' έφεραν, κατσίβελε, στη μπόλια

Ατσίγγανε κι αφέντη μου με τι να σε στολίσω;
φέρτε το μαυριτάνικο σκουτί το πορφυρό
στον τοίχο της Καισαριανής μας φέραν από πίσω
κι ίσα ένα αντρίκειο ανάστημα ψηλώσαν το σωρό.

Κοπέλες απ' το Δίστομο, φέρτε νερό και ξύδι
κι απάνω στη φοράδα σου δεμένος σταυρωτά
σύρε για κείνο το στερνό στην Κόρδοβα ταξίδι
μέσα απ' τα διψασμένα της χωράφια τα ανοιχτά

Βάρκα του βάλτου ανάστροφη
φτενή δίχως καρένα
σύνεργα που σκουριάζουνε σε γύφτικη σπηλιά
σμάρι κοράκια να πετάν στην ερήμην αρένα
και στο χωριό να ουρλιάζουνε τη νύχτα εφτά σκυλιά.

σύνδεσμοι της ανάρτησης:

• Ιαν Γκίμπσον 
• Federico Garcia Lorka του Καββαδία.(από τη συλλογή "Πούσι" του 1947)
• η σφαγή του Διστόμου 
•  η εκτέλεση των 200 στην Καισαριανή. (από το Erodotos Weblog)
• F.G. Lorca (Βικιπαίδεια)