Woodstock '69 (1). "Αν λες πως θυμάσαι τι έγινε, τότε μαλλον δεν ήσουν εκεί"

Με μία φράση ο Χέντριξ τα είπε όλα. Άλλωστε τον θυμόμαστε όχι μονάχα σαν μία κορυφαία ροκ κιθάρα, αλλά και για τις μνημειώδεις ατάκες του.


Αν επιχειρήσει να πει ή να γράψει κανείς περισσότερα, ίσως χαθεί.
Γιατί είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα γεγονότων που ξεπερνούν τα όρια που βάζουν αυτοί που νομίζουν ότι τα δημιουργούν.

Σίγουρα είναι η σημαδούρα του τέλους της εποχής των "παιδιών των λουλουδιών " . Έτσι αποκαλούμε μέχρι και σήμερα μια ολόκληρη γενιά, της υπερατλαντικής συμμάχου μας, που αμφισβήτησε τα καταναλωτικά πρότυπα και έφτυσε το αμερικάνικο όνειρο. Αρνήθηκε να στρατευθεί στον πόλεμο του Βιετνάμ και αναζήτησε με πάθος την ελευθερία στην καθημερινότητα. Ατυχής μάλλον η ονομασία, όπως και ο χαρακτηρισμός "χίππηδες".


Συνεκτικός κρίκος αυτής της γενιάς η ροκ μουσική. Φαινόμενα λοιπόν ανάλογα με αυτά της Ευρώπης των '60ς. Δεν είχαν την έκταση του γαλλικού Μάη ούτε και τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό πολιτικό προσανατολισμό. Μην ξεχνάμε όμως ότι μιλάμε για μία Αμερική που φυλάκιζε για άσεμνους στίχους ή ακόμη για "άσεμνες" απόψεις...

Τα καλώδια θα επιχειρήσουν στο μήνα που έρχεται ένα αφιέρωμα με βίντεο και εικόνες από το Woodstock .

Η γενιά μου τράφηκε με αυτά.
Αργότερα βέβαια από την υπόλοιπη Ευρώπη, αλλά το θρυλικό LP από την συναυλία με την φωτογραφία σύμβολο στο εξώφυλλο έλειπε από λίγες δισκοθήκες.

Θα βρεθεί μια ευκαιρία να μιλήσουμε για παρουσίες, απουσίες, αμοιβές κλπ. Όμως βιάζομαι να δικαιολογήσω την απουσία των αγαπημένων μου doors. Όπως γράφει ο J.Densmore στο βιβλίο του : "η ζωή μου με τον Jim Morrison και τους doors" αρνήθηκαν να παίξουν επειδή φοβήθηκαν πως στον αχανή χώρο της συναυλίας δεν θα είχαν καλή επιστροφή και έλεγχο των ήχων τους. Αργότερα στο Παρίσι ο Morrison θα μιλήσει για ένα από τα λίγα πράματα που μετάνιωσε.

Οι Who όμως ήταν εκεί. Στο βίντεο το "My generation" από την συναυλία

my wild love ( the doors )

Αφιερωμένο στα τότε παιδιά που μεγαλώνουν και πουρεύουν, προϊόντος του πανδαμάτορος.

"Παιδιά που τους έλεγαν αλήτες γιατί άκουγαν κρυφά Θεοδωράκη και Doors. Παιδιά που τους έλεγαν αλήτες γιατί διάβαζαν Ρίτσο και Σεφέρη. Γιατί αρνούνταν να κοροϊδεύονται με τα σκουπίδια της εποχής. Παιδιά που μαζεύονταν στα σπίτια παίζοντας κιθάρα οκλαδόν στο πάτωμα, μ' ένα πακέτο sante άφιλτρο."

Σπέσιαλ αφιερωμένο, όπως έλεγαν και οι ραδιοπειρατές, σε όσους εξακολουθούν να έχουν τις πόρτες τους ανοιχτές . Έστω κι αν οι doors ακούγονται από cd player οχήματος πλέον, με επιγραφή μπαμπά μη τρέχεις.

Στο βίντεο είναι η εκτέλεση από το studio για το LP "waiting for the sun" του 1968. Τα μέλη του γκρουπ είχαν χρησιμοποιήσει τα χέρια και τα πόδια τους για μουσικά όργανα. Αυτό είναι σίγουρα αλήθεια. Πολλά άλλα που λέγονται για αυτή την ηχογράφηση ελέγχονται ως ανακριβή.

(το κείμενο στα εισαγωγικά είναι του Γ. Κρανιώτη)

My wild love went riding,
She rode all the day,
She wrote to the Devil,
And asked him to pay.
The Devil was wiser,
It's time to repent.
He asked her to give back
The money she spent.

My wild love went riding,
She rode to the sea,
She gathered together
Some shells for her hair.
She rode and she rode on,
She rode for a while,
Then stopped for an evening
And laid her head down.

She rode on to Christmas,
She rode to the farm,
She rode to Japan,
And re-entered a town.
By this time the weather
Had changed one degree,
She asked for the people
To let her go free.

My wild love is crazy,
She screams like a bird,
She moans like a cat
When she wants to be heard.
My wild love went riding,
She rode for an hour,
She rode and she rested
And then she rode on.
Right! C'mon!

οι στίχοι είναι φυσικά του Jim Morrison.
Καλή ακρόαση!

η συλλογή "τραβέρσο" (Νίκος Καββαδίας 1975)

Το 1975 ο Νίκος Καββαδίας αφήνει την τελευταία του πνοή μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο. Στη στεριά και στην Αθήνα, στην κλινική "Άγιοι Απόστολοι". Την ίδια χρονιά, εκδίδεται μετά το θάνατό του η τρίτη (και τελευταία) συλλογή ποιημάτων του, με τον τίτλο "Τραβέρσο". Σημαίνει πορεία πλοίου σε φουρτούνα κόντρα στον άνεμο. Ένας λιτός επίλογος σε μια το ίδιο λιτή ζωή.

ΜΟΥΣΩΝΑΣ

Τρελός Μουσώνας ράγισε μεσονυχτίς τα ρέλια.
Στο χέρι σου χλωρό κλαρί, χαρτί κι ένα φτερό.
Τέσσεροι κάμανε καιροί τα ρούχα σου κουρέλια.
Να σε σκεπάσω θέλησα, γλιστράς και δε μπορώ.
Κοράλλι ο κατραμόκωλος βαστάει να σε φιλέψει.
Γιατί μπήγεις τα νύχια σου στη σάπια κουπαστή;
Είν' ένα φάδι αθώρητο και μου μποδάει τη βλέψη.
Γαλάζιο βλέπω μοναχά, γαλάζιο και σταχτί.
Παρακαλώ σε κάθησε να ξημερώσει κάπως.
Χρώμα να βρώ, το πράσινο και τίντες μυστικές.
Κι απέ, το θρύλο να σου πω που μου 'πε μαύρος κάπος
τη νύχτα που μας έγλειφε φωτιά στο Μαρακές.
Ακόμη ξέρω τον αρχαίο σκοπό του Μινικάπε,
τη φοινικιά που ζωντανή θρηνεί στο Παραμέ.
Μα ένα πουλί μου μύνησε πως κάποιος άλλος σ' τα 'πε
κάποιος , που ξέρει να ιστορά καλύτερα από με.
Κάματος είναι που μιλά στενόχωρα και κάψα.
Πεισματική, και πέταξες χαρτί,φτερό,κλαδί,
όμως δεν είμαστε παιδιά να πιάσουμε την κλάψα.
Τι θά 'δινα - ''Πάψε, Σεβάχ'' - για να 'μουνα παιδί!
Αυγή, ποιός δαίμονας Ινδός σου μόλεψε το χρώμα;
Γυρίζει ο ναύτης τον τροχό κι ο γύφτος τη φωτιά.
Και μεις, που κάμαμε πετσί την καραβίσια βρώμα,
στο πόρτο θα κερδίσουμε και πάλι στα χαρτιά.

Ινδικός Ωκεανός 1951

FRESCO


Ο Fra Giovanni σιωπηλός οδήγαε τη γραφίδα.
Το αγγελικό του πρόσωπο χυμένος τη σπουδή.
Ορθός ο δούλος δίπλα σας, μακρύς σα νεροφίδα,
έτριβε τ' άγια χρώματα σε πέτρινο γουδί.
Όργανο, σε ξεχάσανε σε ποια κλειστή ροτόντα,
που δεν την ελειτούργησε λιβάνι και παπάς;
Από νωρίς ξεχάστηκες τους βιαστικούς ρωτώντας.
Όθε αγαπάς νυχτώθηκες, μπαίνεις και δε χτυπάς.
Σκουφί, σωκάρδι βυσσινί φορώ, μακρύ στιλέτο.
Χρυσόβουλη βαστάω γραφή και ένα πουγγί φλουριά.
Σκύβεις, κοιτάζεις το νερό που ρέει στο καναλέτο,
Γυρνάς, διώχνεις το δούλο σου και σβήνεις τα κεριά.
Άσχημος είμαι. Αμαρτωλός σε φρέσκο του Ανωνύμου,
χυμένο είναι το μάτι μου με χτύπημα σφυριού,
το αυτί κομμένο, κι έχασα μια νύχτα τη φωνή μου
στη ναυμαχία του Μισιριού.
Κι αυτός, ωραίος όπως εσύ, ψηλός, porca miseria!
το σχήμα του κρύβει λαμπρή πολεμική στολή.
Χαϊδεύει τα δυο χέρια σου, τα ευλογημένα χέρια,
πέφτει το ράσο του, ο σταυρός γλιστράει και σε φιλεί.
Με το καράβι του Θησέα σ' αφήσαμε στη Νάξο.
Γυμνή, μ' ένα στα πόδια σου θαλασσινό σκουτί.
Σε ποιες σπηλιές εκρύφτηκες και πως να σε φωνάξω;
Κοστάρω κι όλο με τραβάει μακριά το καραντί.
Ένα κοπάδι ελέφαντες, μαϊμούδες και καμήλες
σου κουβαλούσαν σε μακρύ ποντόνι τα προικιά.
Μα τα 'πιε ανεμορούφουλας απέξω από τις Μύλες
και ξέστρωσες το νυφικό κρεβάτι σου Θιακιά.

Sydney 1955

ΓΥΝΑΙΚΑ


Στον Αντώνη Μωραϊτη


Χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία.
Παίξε στον άνεμο τη γλώσσα σου και πέρνα.
Αλλού σε λέγανε Γιουδήθ, εδώ Μαρία.
Το φίδι σκίζεται στο βράχο με τη σμέρνα.
Από παιδί βιαζόμουνα, μα τώρα πάω καλιά μου.
Μια τσιμινιέρα με όρισε στον κόσμο και σφυρίζει.
Το χέρι σου, που χάιδεψε τα λιγοστά μαλλιά μου,
για μια στιγμή αν με λύγισε, σήμερα δε με ορίζει.
Το μετζαρόλι ράγισε και το τεσσαροχάλι.
Την τάβλα πάρε, τζόβενο, να ξαναπάμε αρόδο.
Ποιος σκύλας γιος μας μούντζωσε κι έχουμε τέτοιο χάλι,
που γέροι και μικρά παιδιά μας πήραν στο κορόιδο;
Βαμμένη. Να σε φέγγει κόκκινο φανάρι.
Γιομάτη φύκια και ροδάνθη, αμφίβια Μοίρα.
Καβάλαγες ασέλωτο με δίχως χαλινάρι,
πρώτη φορά, σε μια σπηλιά, στην Αλταμίρα.
Σαλτάρει ο γλάρος το δελφίνι να στραβώσει.
Τι με κοιτάς; Θα σου θυμίσω εγώ που μ' είδες.
Στην άμμο πάνω σ' είχα ανάστροφα ζαβώσει
τη νύχτα που θεμέλιωναν τις Πυραμίδες.
Το τείχος περπατήσαμε μαζί το Σινικό.
Κοντά σου ναύτες απ' την Ουρ πρωτόσκαρο εβιδώναν.
Ανάμεσα σε ολόγυμνα σπαθιά στο Γρανικό
έχυνες λάδι στις βαθιές πληγές του Μακεδόνα.
Πράσινο. Αφρός, θαλασσινό βαθύ και βυσσινί.
Γυμνή. Μονάχα ένα χρυσό στη μέση σου ζωστήρι.
Τα μάτια σου τα χώριζαν εφτά Ισημερινοί
μες στου Giorgione το αργαστήρι.
Πέτρα θα του 'ριξα και δε με θέλει το ποτάμι.
Τι σου 'φταιξα και με ξυπνάς προτού να φέξει.
Στερνή νυχτιά του λιμανιού δεν πάει χαράμι.
Αμαρτωλός που δε χαρεί και που δε φταίξει.
Βαμμένη. Να σε φέγγει φως αρρωστημένο.
Διψάς χρυσάφι. Πάρε, ψάξε, μέτρα.
Εδώ κοντά σου, χρόνια ασάλευτος να μένω
ως να μου γίνεις Μοίρα, Θάνατος και Πέτρα.

Ινδικός Ωκεανός 1951

YARA YARA


Καθώς αποκοιμήθηκες φύλαγε βάρδια ο κάβος.
Σε σπίτι μέσα, ξέχασες προχτές το φυλαχτό.
Γελάς, μα εγώ σε πούλησα στο Rio για δυο centavos
κι απέ σε ξαναγόρασα ακριβά στη Βηρυτό.
Με πορφυρό στα χείλη μου κοχύλι σε προστάζω.
Στο χέρι το γεράκι σου και τα σκυλιά λυτά.
Απάνωθέ μου σκούπισε τη θάλασσα που στάζω
και μάθε με να περπατώ πάνω στη γη σωστά.
Κούκο φορούσες κάτασπρο μικρός και κολαρίνα.
Ναυτάκι του γλυκού νερού.
Σε πιάνει μην το πεις αλλού σα γάτα η λαμαρίνα
Και σε σαστίζει ξαφνικό προβέτζο του καιρού.
Το ντύμα πάρε του φιδιού και δος μου ένα μαντίλι.
Εγώ, - και σ' έγδυσα μπροστά στο γέρο Τισιανό.
Βίρα, Κεφαλλονίτισσα, και μάινα το καντήλι.
Σε λόφο γιαπωνέζικο κοιμάται το στερνό.
Σου πήρα από τη Νάπολη μια ψεύτικη καμέα
κι ένα κοράλλι ξέθωρο μαζί.
Πίσω απ'το φριγκορίφικο στην άδεια προκυμαία
Έβενος, - γλώσσα της φωτιάς, στο βάθος κρεμεζί.
Φώτα του Melbourne. Βαρετά κυλάει ο Yara Yara
ανάμεσα σε φορτηγά πελώρια και βουβά,
φέρνοντας προς το πέλαγος, χωρίς να δίνει δυάρα,
του κοριτσιού το φίλημα, που στοίχισε ακριβά.
Γερά την ανεμόσκαλα. Καφέ για τον πιλότο.
Λακίζετε, αλυσόδετοι του στεριανού καημού.
Και σένα, που σε κέρδισα μιανής νυχτιάς σε λότο,
σμίγεις και πας με τον καπνό του γκρίζου ποταμού.
Μια βάρκα θέλω, ποταμέ, να ρίξω από χαρτόνι,
όπως αυτές που παίζουνε στις όχθες μαθητές.
Σκοτώνει, πες μου, ο χωρισμός; - Ματώνει, δε σκοτώνει.
Ποιος είπε φούντο; Ψέματα. Δε φτάσαμε ποτές.

Melbourne 1951

μία από τις "τέσσερις ζωγραφιές για τη βάρδια" που φιλοτέχνησε ο συμμαθητής και φίλος του Γιάννης Τσαρούχης, για την έκδοση του 1976 της "Βάρδιας"

ΟΙ ΕΠΤΑ ΝΑΝΟΙ ΣΤΟ S/S CYRENIA


Στην Έλγκα


Εφτά. Σε παίρνει αριστερά, μη το ζορίζεις.
Μάτσο χωράνε σε κούφιαν απαλάμη.
Θυμίζεις κάμαρες κλειστές, στεριά μυρίζεις.
Ο πιο μικρός αχολογάει μ' ένα καλάμι.
Γυαλίζει ο Σημ της μηχανής τα δυο ποδάρια.
Ο Ρεκ λαδώνει στην ανάγκη το τιμόνι.
Μ' ένα φτερό ξορκίζει ο Γκόμπυ τη μαλάρια
κι ο στραβοκάνης ο Χαράμ πίττες ζυμώνει.
Απ' το ποδόσταμο πηδάν ως τη γαλέτα.
- Μπορώ ποτέ να σου χαλάσω το χατίρι;
Κόρη ξανθή και γαλανή που όλο εμελέτα
ποιος ρήγας γιος θε να την πιει σ' ένα ποτήρι.
Ραμάν αλλήθωρε, τρελέ, που λύνεις μάγια,
κατάφερε το σταυρωτό του Νότου αστέρι
σωρός να πέσει, να σκορπίσει στα σπιράγια,
και πες του κάτω από ένα δέντρο να με φέρει.
Ο Τοτ, του λείπει το ένα χέρι μα όλο γνέθει,
τούτο το απίθανο σινάφι να βρακώσει.
Εσθήρ, ποια βιβλική σκορπάς περνώντας μέθη;
Ρουθ, δε μιλάς; Γιατί τρεκλίζουν οι διακόσιοι;
Κουφός ο Σάλαχ, το κατάστρωμα σαρώνει.
- Μ' ένα ξυστρί καθάρισέ με από τη μοράβια.
Μα είναι κάτι πιο βαθύ που με λερώνει.
- Γιε μου, που πας; - Μάνα, θα πάω με τα καράβια.
Κι έτσι μαζί με τους εφτά κατηφοράμε.
Με τη βροχή, με τον καιρό που μας ορίζει.
Τα μάτια σου ζούνε μια θάλασσα, θυμάμαι...
Ο πιο στερνός μ’ ένα αυλό με νανουρίζει.

Colombo 1951

ΚΟΣΜΑ ΤΟΥ ΙΝΔΙΚΟΠΛΕΥΣΤΗ


Στη Ρένα Ανδρεάδη


Τριγυριστής της Ινδικής στα νιάτα του ο Κοσμάς,
πίστεψε στα γεράματα πως θα καλογερέψει.
Κυρά θαλασσοθάνατη, στα χέρια του έχεις ρέψει,
που στα στερνά τα μάρανε το αλέτρι κι ο κασμάς.
Όπου έφτασες, κάθε χρονιά θερίζουν τρεις φορές.
Την Ταπροβάνη εδιάλεξε κι είχες καιρό ποδίσει.
Τώρα μασάς αμύγδαλα και προσφορές ξερές,
και το λιβάνι οσμίζεσαι που μοιάζει με χασίσι.
Εκεί, Ταμίλες χαμηλές που εμύριζαν βαριά,
Σιγκαλινές με στήθη ορθά, τριγύρω σου λεφούσια.
Εδώ λυγίζεις το κορμί με τ' αχαμνά μεριά
και προσκυνάς τη Δέσποινα τη Γαλακτοτροφούσα.
Πήγες εκεί που εδίδασκε το πράσινο πουλί,
όπου της μάγισσας ο γιος θ' αντάμωνε το στόλο.
Έλυνε κείνος με σπαθί όσα η γραφή διαλεί.
Μα εσύ ξηγάς τα αινίγματα καινούργιων Αποστόλων.
Μπροστά σου τρεις ελέφαντες ντυμένοι στα χρυσά,
όξω απ' του Βούδα τη σπηλιά, ψηλά στην Κουρνεβάλα.
Τώρα σκοντάφτεις, Γέροντα, στου δρόμου τα μισά
και πας για να λειτουργηθείς σε γάιδαρο καβάλα.
Μαζεύει ο ναύτης τον παρά κουκί με το κουκί
και πολεμά σε ψήλωμα να στήσει το αγκωνάρι.
Άλλοι σαλπάρουν Αύγουστο για Νότιο Σινική
και το γλεντάν στο Βοθνικό, Δεκέμβρη και Γενάρη.
Όταν πιστεύω θάλασσα μονάχα και βυθό
και προσκυνάω για κόνισμα έναν παλιό αστρολάβο,
πες μου, στην άγια πίστη σου, πώς να προσευχηθώ;
σε ποιον να ξομολογηθώ και πού να μεταλάβω;
Ο Θεός είναι πανάγαθος, Κοσμά, και συχωρά,
όμως γδικιέται αμείλιχτος ο γέρο-Ποσειδώνας.
Το 'δανε λένε βουτηχτές: του σαλαχιού η ουρά
να γαργαλάει, στα χαμηλά, τα χείλια της στρειδώνας.

S/S Apollonia 1967

GUEVARA


Στο Θανάση Καραβία


Ήτανε ντάλα μεσημέρι κι έδειξε μεσάνυχτα.
Έλεγε η μάνα του παιδιού: "Καμάρι μου, κοιμήσου".
Όμως τα μάτια μείνανε του καθενός ορθάνοιχτα
τότε που η ώρα ζύγιαζε με ατσάλι το κορμί σου.
Λεφούσι ο άσπρος μέρμηγκας, σύννεφο η μαύρη ακρίδα.
Όμοια με τις Μανιάτισσες μοιρολογούν οι Σχόλες.
Λάκισε ο φίλος, ο αδερφός. Πού μ' είδες και πού σ' είδα;
Φυλάει το αλώνι ο Σφακιανός κι ο Αρίδα την κορίδα.
Ποιος το 'λεγε, ποιος το 'λπιζε και ποιος να το βαστάξει.
Αλάργα φεύγουν τα πουλιά και χάσαν τη λαλιά τους.
Θερίζουν του προσώπου σου το εβένινο μετάξι
νεράιδες και το υφαίνουνε να δέσουν τα μαλλιά τους.
Πάνθηρας ακουρμάζεται, θωράει και κοντοστέκει.
Γλείφει τα ρόδα απ' τις πληγές, μεθάει και δυναμώνει.
Ξέρασε η γη τα σπλάχνα της και πήδησαν δαιμόνοι.
Σφυρί βαρεί με δύναμη, μένει βουβό το αμόνι.
Πυγολαμπίδες παίζουνε στα μάτια τ' ανοιχτά.
Στ' όμορφο στόμα σου κοιμήθηκε ένας γρύλος.
Πέφτει απ' τα χείλη σου, που ακόμα είναι ζεστά,
ένα σβησμένο cigarillos.
T' όνειρο πάει με τον καπνό στον ουρανό,
έσμιξε πια με το καράβι του συννέφου.
Το φως γεννιέται από παντού μα είναι αχαμνό
και τα σκοτάδια το ξεγνέθουν και σου γνέφουν.
Χοσέ Μαρτί (Κόνδορας πάει και χαμηλώνει,
περηφανεύεται, ζυγιάζεται, θυμάται.
Με τα φτερά του θα σκοτείνιαζ΄ ένα αλώνι).
απόψε οι δυο συντροφιαστοί θα πιείτε μάτε.
Φτάνει ο Μπολίβαρ καβαλώντας το σαϊτάρι.
Παραμονεύει ορθή κουλέμπρα γκαστρωμένη.
Βότανα τρίβει η Περουβάνα σε μορτάρι
και μασουλάει φαρμακωμένο μανιτάρι.
Του Λόρκα η κόκκινη φοράδα χλιμιντράει,
μ' αυτός μπλεγμένος στα μετάξινα δεσμά του.
Μακρύ κιβούρι με τον πέτρινο κασμά του
σενιάρει ο φίλος και στο μπόι σου το μετράει.
Γέροντας ναύτης με τα μούτρα πισσωμένα
βάρκα φορτώνει με την πιο φτηνή πραμάτεια.
Έχει τα χέρια από καιρό ψηλά κομμένα.
Κι ήθελε τόσο να σου σφάλαγε τα μάτια.

1972

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΙΙ


Στη Μυρτώ Κουμβακάλη


Τράνταζε σαν από σεισμό συθέμελα ο Χορτιάτης
κι ακόντιζε μηνύματα με κόκκινη βαφή.
Γραφή από τρεις και μου 'γινες μοτάρι και καρφί.
Μα έριχνε η Τούμπα, σε διπλό κρεβάτι, τα χαρτιά της.
Τη μάκινα για το καπνό και το τσιγαροχάρτι
την έχασες, τη ξέχασες, τη χάρισες αλλού.
Ήτανε τότε που 'σπασε το μεσιανό κατάρτι.
Τα ψέματα του βουτηχτή, του ναύτη, του λωλού.
Και τι δεν έχω υποσχεθεί και τι δεν έχω τάξει,
μα τα σαράντα κύματα μου φταίνε και ξεχνω
- της 'Αγρας τα μακριά σαριά, του Σάντουν το μετάξι -
και τα θυμάμαι μόλις 'δω αναθρώσκοντα καπνό.
Το δαχτυλίδι που 'φερνα μου το 'κλεψε η Οράγια.
Το παπαγάλο, μάδησε κι έπαψε να μιλεί.
Ας εκατέβαινε έστω μια, στο βίρα, στα μουράγια,
κι ας άκουγε την άγκυρα μονάχα, που καλεί.
Τίποτα στα χεράκια μου, μάνα μου, δε φτουράει.
Έρωτας, μαλαματικά, ξόμπλια και φυλαχτά.
Σιχαίνομαι το ναυτικό που μάζεψε λεφτά.
Εμούτζωσε τη θάλασσα και τηνε κατουράει.
Της Σαλονίκης μοναχά της πρέπει το καράβι.
Να μην τολμήσεις να τη δεις ποτέ από τη στεριά.
Κι αν κάποια στην Καλαμαριά πουκάμισο μου ράβει,
μπορεί να 'ρθω απ' τα πέλαγα με τη φυρονεριά.

4-1-1974

FATA MORGANA


Στη Θεανώ Σουνά


Θα μεταλάβω με νερό θαλασσινό
στάλα τη στάλα συναγμένο απ' το κορμί σου
σε τάσι αρχαίο, μπακιρένιο αλγερινό,
που κοινωνούσαν πειρατές πριν πολεμήσουν.
Στρείδι ωκεάνιο αρραβωνίζεται το φως.
Γεύση από φλούδι του ροδιού, στυφό κυδώνι
κι ο άρρητος τόνος, πιο πικρός και πιο στυφός,
που εναποθέτανε στα βάζα οι Καρχηδόνιοι.
Πανί δερμάτινο, αλειμμένο με κερί,
οσμή από κέδρο, από λιβάνι, από βερνίκι,
όπως μυρίζει αμπάρι σε παλιό σκαρί
χτισμένο τότε στον Ευφράτη στη Φοινίκη.
Χόρτο ξανθό τρίποδο σκέπει μαντικό.
Κι ένα ποτάμι με ζεστή, λιωμένη πίσσα,
άγριο, ακαταμάχητο, απειλητικό,
ποτίζει τους αμαρτωλούς που σ' αγαπήσαν.
Rosso romano, πορφυρό της Δαμασκός,
δόξα του κρύσταλλου, κρασί απ' τη Σαντορίνη.
Ο ασκός να ρέει, κι ο Απόλλωνας βοσκός
να κολυμπάει τα βέλη του με διοσκουρίνη.
Σκουριά πυρόχρωμη στις μίνες του Σινά.
Οι κάβες της Γερακινής και το Στρατόνι.
Το επίχρισμα. Η άγια σκουριά που μας γερνά,
μας τρέφει, τρέφεται από μας και μας σκοτώνει.
Καντήλι, δισκοπότηρο χρυσό, αρτοφόρι.
'Αγια λαβίδα κι ιερή από λαμινάρια.
Μπροστά στη Πύλη, δυο δαιμόνοι σπαθοφόροι
και τρεις Αγγέλοι με σπασμένα τα κοντάρια.
Πούθ' έρχεσαι; Απ' τη Βαβυλώνα.
Πού πας; Στο μάτι του κυκλώνα.
Ποιαν αγαπάς; Κάποια τσιγγάνα.
Πώς τη λένε; Φάτα Μοργκάνα.
Πάντα οι κυκλώνες έχουν γυναικείο
όνομα. Εύα από τη Κίο.
Η μάγισσα έχει τρεις κόρες στ' Αμανάτι
κι η τέταρτη είν' εν' αγόρι μ' ένα μάτι.
Ψάρια που πετάν μέσα στην άπνοια,
όστρακα, λυσίκομες κοπέλες,
φίδια της στεριάς και δέντρα σάπια,
άρμπουρα και τιμόνια και προπέλες.
Να 'χαμε το λύχνο του Αλαδίνου
ή το γέρο νάνο απ' τη Καντόνα.
Στείλαμε το σήμα του κινδύνου
πάνω σε άσπρη πέτρα με σφεντόνα.
Δαίμονας γεννά τη νηνεμία.
Ξόρκισε, Allodetta, τ' όνομά του.
Λούφαξεν ο δέκτης τ' ασυρμάτου,
και φυλλομετρά το καζαμία.
Ο άνεμος κλαίει. Σκυλί στα λυσσιακά του.
Γεια χαρά, στεριά κι αντίο, μαστέλο.
Γλίστρησε η ψυχή μας από κάτου,
έχει και στη κόλαση μπορντέλο.

ΑΝΤΙΝΟΜΙΑ

Ο έρωτάς σου μια πληγή και τρεις κραυγές.
Στα κόντρα σκούζει ο μακαράς καθώς τεζάρει.
Θαλασσοκόρη του βυθού - χίλιες οργιές -
του Ποσειδώνα εγώ σε κέρδισα στο ζάρι.
Και σ' έριξα σ' ένα βιβάρι σκοτεινό
που στέγνωσε κι εξανεμίστηκε τo αλάτι.
Μα 'συ προσμένεις απ' το δίκαιον ουρανό
το στεριανό, το γητευτή, τον απελάτη.
Όταν θα σμίξεις με το φως που σε βολεί
και θα χαθείς μέσα σε διάφανη αμφιλύκη
πάνω σε πράσινο πετούμενο χαλί,
θα μείνει ο ναύτης να μετρά τo άσπρο χαλίκι.

M/S Aquarius 1974

COCOS ISLANDS


Στη Μαίρη Γιανννουλάτου


Στην πλώρη ο σφυροκέφαλος με το φτερό στη ράχη,
τότε που πήρε ο Συμιακός βουτιά με το κεφάλι.
"Όλο αρμενίζει ο γιόκας μου, που την ευχή μου να 'χει..."
Κι όσοι είδαμε απ' την κουπαστή, μας λύθηκε το αφάλι.
Γιατί μπερδεύω τούτη εδώ με μι' άλλην ιστορία;
Είν' ένα χέρι που πονάει, βαρύ και λαβωμένο.
Βλέπω συχνά στον ύπνο μου ένα άσπρο καρχαρία
με περιμένει νηστικός η εγώ τον περιμένω;
Ακόμα δε φανήκανε κοράκια και παράλια.
Αρμάτωσα μια καθετή με μεσηνέζα σάπια.
Μια δεκοχτούρα απ' το πρωί μοιρολογάει στα στράλια
απάνω στο πλεούμενο, που περπατάει σαν πάπια.
Να ΄χαμε να του δίναμε μια ρίζα, ένα χορτάρι,
ένα κλωνί βασιλικό τα χείλη να δροσίσει,
ή να τον κοινωνούσαμε με μια τούφα χασίσι.
Θα ναρκωνόταν ο σκορπιός που μέσα του σαρτάρει.
Με γάντζους στο κατάστρωμε πήδησαν οι Μαλαίσιοι
και μαλακά τον θέσανε σε μια σκοινένια μπράντα.
Του χάιδευε τα δάχτυλα μια μαύρη, η Τζακαράντα,
και μια γριά μαστόρισσα που βρώμαγε σα λέσι.
Κοιμάται ονειρευάμενος κάμπους με χαμομήλια.
Ξαναγενήκαμε μεμιάς τα ρούχα που φοράμε.
Βόγκει στο πρόσω η μηχανή και τώρα ανηφοράμε,
λειψοί πάνω στο σίδερο, με κουρασμένα μίλια.

Cocos Islands 1956. Aθήνα 1975

ΣΠΟΥΔΗ ΘΑΛΑΣΣΗΣ


Αγνάντευε απ' το κάσσαρο τη θάλασσα ο "Πυθέας"
κι όλο δεξιά και αριστερά σκουντούφλαγε βαριά.
Κι απάνω στο άρμπουρο, ο μουγγός, ο γιος της Δωροθέας,
είχε κιαλάρει δυο γυμνές γυναίκες στη στεριά.
Τότε στην Πίντα κλέψαμε του Αζτέκου την κορνιόλα.
Τραγίσιο δέρμα το κορμί και μέσαθε πουρί.
Φορτίο ποντίκια και σκορπιοί τσιφάρι, στα πανιόλα.
Στο Πάλος κουβαλήσαμε το αγιάτρευτο σπυρί.
Και προσκυνώντας του μεγάλου Χάνου τ' αποκείνα
καβάλα στις μικρόσωμες Κινέζες στις πιρόγες,
- μετάξι ανάριο τρίχωμα, τριανταφυλλένιες ρώγες -
φέραμε κείνον τον κλεμμένο μπούσουλα απ' την Κίνα.
Δεμένα τα ποδάρια μας στου Πάπα τις γαλέρες
κουρσεύαμε του ωκεανού τα πόρτα ή τα μεσόγεια.
Σπέρναμε όπου περνούσαμε πανούκλα και χολέρα
μπερδεύοντας με το τρελό μας σπέρμα όλα τα σόγια.
Όπου γυναίκα, σε ναούς, καλύβα ή σε παλάτι,
σε κάσες με μπαχαρικά ή πίσω από βαρέλια,
μας καθαρίζαν τις παλιές πληγές από το αλάτι,
πότε ντυμένες στα χρυσά και πότε στα κουρέλια.
Απίκου πάντα οι άγκυρες και οι κάβοι πάντα ντούκια.
Ορθοί πάντα κι αλύγιστοι στην ανεμορριπή,
μασώντας, σαν τα ζωντανά, μπανάνες και φουντούκια,
κατάβαθα πιστεύοντας: αμάρτημα η ντροπή.
Στα όρτσα να προλάβουμε. Τραβέρσο και προχώρα.
Να πάμε να ξοδέψουμε την τελευταία ριξιά
σε κείνη την απίθανη σ' όλο τον κόσμο χώρα
που τα κορίτσια το 'χουνε στα δίπλα ή και λοξά.

19-1-1975

ΠΙΚΡΙΑ


Ξέχασα κείνο το μικρό κορίτσι από το Αμόι
και τη μουλάτρα που έζεχνε κρασί στην Τενερίφα,
τον έρωτα, που αποτιμάει σε ξύλινο χαμόι,
και τη γριά που μέτραγε με πόντους τη ταρίφα.
Το βυσσινί του Τισιανού και του περμαγγανάτου,
και τα κρεβάτια ξέχασα τα σαραβαλιασμένα
με τα λερά σεντόνια τους τα πολυκαιρισμένα,
για το κορμί σου, που έδιωχνε το φόβο του θανάτου.
Ό,τι αγαπούσα αρνήθηκα για το πικρό σου αχείλι:
τον τρόμο που δοκίμαζα πηδώντας στο κατάρτι,
το μπούσουλα, τη βάρδια μου και τη πορεία στο χάρτη,
για ένα δυσεύρετο, μικρό, θαλασσινό κοχύλι.
Τον πυρετό στους Τροπικούς, του Rio τη μαλαφράντζα,
την πυρκαγιά που ανάψαμε μια νύχτα στο Μανάο.
Τη μαχαιριά που μου 'δώσε ο Μαγιάρος στην Κωστάντζα
και "Σε πονάει με τη νοτιά;" - Όχι, απ' αλλού πονάω.
Του τρατολόγου το καημό, του ναύτη την ορφάνια,
του καραβιού που κάθισε την πλώρη τη σπασμένη.
Τις ξεβαμμένες στάμπες μου, που 'χα για περηφάνια,
για σένα, που σαλπάρισες, γολέτα αρματωμένη.
Τι να σου τάξω, ατίθασο παιδί, να σε κρατήσω;
Παρηγοριά μου ο σάκος μου, σ' Αμερική κι Ασία.
Σύρμα που εκόπηκε στα δυο και πως να το ματίσω;
Κατακαημένε, η θάλασσα μισάει τη προδοσία.
Κατέβηκε ο Πολύγυρος και γίνηκε λιμάνι.
Λιμάνι κατασκότεινο, στενό, χωρίς φανάρια,
απόψε που αγκαλιάστηκαν Εβραίοι και Μουσουλμάνοι
και ταψιδέψαν τα νησιά στο πόντο, τα Κανάρια.
Γέρο, σου πρέπει μοναχά το σίδερο στα πόδια,
δυο μέτρα καραβόπανο, και αριστερά τιμόνι.
Μια μέδουσα σε αντίκρισε, γαλάζια και σιμώνει
κι ένας βυθός που βόσκουνε σαλάχια και χταπόδια.

7-2-1975

• μικρό γλωσσάρι στο έργο του Νίκου Καββαδία εδώ. (αρχείο pdf)  

η συλλογή "πούσι" (Νίκος Καββαδίας 1947)

Το 1947 ο ποιητής, με ένα γεμάτο ναυτικό φυλλάδιο πλέον, δημοσιεύει στις εκδόσεις Καραβία (του αφιερώνει το υπέροχο F.G. Lorca) τη δεύτερη ποιητική του συλλογή με τον τίτλο "Πούσι", λέξη που σημαίνει ομίχλη, καταχνιά. Η μελοποίηση πολλών ποιημάτων από αυτή την συλλογή θα τον κάνει γνωστό στο πλατύ κοινό, δυστυχώς όμως μετά τον θάνατό του.

ΠΟΥΣΙ

Στην Ελένη Χαλκιούση

'Επεσε το πούσι αποβραδίς
το καραβοφάναρο χαμένο
κι έφτασες χωρίς να σε προσμένω
μες στην τομονιέρα να με δείς.
Κάτασπρα φοράς κι έχεις βραχεί ,
πλέκω σαλαμάστρα τα μαλιά σου.
Κάτω στα νερά του Port Pegassu
βρέχει πάντα τέτοιαν εποχή.
Μας παραμονεύει ο θερμαστής
με τα δυο του πόδια στις καδένες.
Μην κοιτάς ποτέ σου τις αντένες
με την τρικυμία, θα ζαλιστείς.
Βλαστημά ο λοστρόμος τον καιρό
κι είν' αλάργα τόσο η Τοκοπίλα.
Από να φοβάμαι να καρτερώ
κάλλιο περισκόπιο και τορπιλα.
Φύγε! Εσέ σου πρέπει στέρεα γη.
Ηρθες να με δεις κι όμως δε μ' είδες
έχω απ' τα μεσάνυχτα πνιγεί
χίλια μίλια πέρ' απ' τις Εβρίδες.








KURO SIWO


Πρώτο ταξίδι έτυχε ναύλος για το Νότο,
δύσκολες βάρδιες, κακός ύπνος και μαλάρια.
Είναι παράξενα της Ίντιας τα φανάρια
και δεν τα βλέπεις, καθώς λένε με το πρώτο.
Πέρ' απ' τη γέφυρα του Αδάμ, στη Νότιο Κίνα,
χιλιάδες παραλάβαινες τσουβάλια σόγια.
Μα ούτε στιγμή δεν ελησμόνησες τα λόγια
που σου 'πανε μια κούφια ώρα στην Αθήνα.
Στα νύχια μπαίνει το κατράμι και τ' ανάβει,
χρόνια στα ρούχα το ψαρόλαδο μυρίζει,
κι ο λόγος της μες στο μυαλό σου να σφυρίζει,
"ο μπούσουλας είναι που στρέφει ή το καράβι; "
Νωρίς μπατάρισε ο καιρός κ' έχει χαλάσει.
Σκατζάρισες, μα σε κρατά λύπη μεγάλη.
Απόψε ψόφησαν οι δυο μου παπαγάλοι
κι ο πίθηκος που 'χα με κούραση γυμνάσει.
Η λαμαρίνα! ...η λαμαρίνα όλα τα σβήνει.
Μας έσφιξε το kuro siwo σαν μια ζώνη
κ' συ κοιτάς ακόμη πάνω απ΄ το τιμόνι,
πως παίζει ο μπούσουλας καρτίνι με καρτίνι.


ΣΤΕΡΙΑΝΗ ΖΑΛΗ


Στον Νίκο Τουτουντζάκη


Ο λοστρόμος κρατά μια καραβέλα,
μισή μποτίλια τζιν και δυο μιγάδες,
τη νύχτα μετοικούν οι Συμπληγάδες
στα μπαρ του λιμανιού και στα μπορντέλα.
Πηχτό πούσι σκεπάζει τα καρνάγια.
West End - Thame's Street και διπλός έρως.
Ας φυσάνε στο Πλάτα τα Παμπέρος,
ας ρολάρει το κύμα στη Μπισκάγια.
Χαμηλός ουρανός γιομάτος άστρα,
μα δε μοιάζει μ'αυτόν που σε γνωρίζει.
Η μπαρκέτα γυρίζει; Δε γυρίζει.
Το κορίτσι νυστάζει στην Καράστρα.
Βαρέθηκαν οι ναύτες στο τιμόνι,
το' να μάτι σου γέρνει και κοιμάται,
αγρυπνά το δεξί και θυμάται
το φανό που χτυπά μα δε ζυγώνει.
Ο λοστρόμος ξυπνάει και καταριέται
μια μιγάδα που κλαίει και μια μποτίλια.
Ανοιχτά κάπου εννιά χιλιάδες μίλια
το σκυλόψαρο προσμένει και βαριέται.


CAMBAY'S WATER


Στον Π.Π. Παναγιώτου


Φουντάραμε καραμοσάλι στο ποτάμι.
Είχε ο πιλότος μας το κούτελο βαμμένο
"κι αν λείψεις χίλια χρόνια θα σε περιμένω"
ωστόσο οι κάβοι σου σκληρύναν την παλάμη.
Θολά νερά και μίλια τέσσερα το ρέμα,
οι κούληδες τρώνε σκυφτοί ρύζι με κάρι,
ο καπετάνιος μας κοιτάζει το φεγγάρι,
που 'ναι θολό και κατακόκκινο σαν αίμα.
Το ρυμουλκό σφύριξε τρεις και πάει για πέρα,
σαράντα μέρες όλο εμέτραγες τα μίλια,
μ' απόψε - λέω - φαρμάκι κόμπρα είχες στα χείλια,
την ώρα που 'πες με θυμό: "Θα 'βγω άλλη μέρα..."
Τη νύχτα σου 'πα στο καμπούνι μια ιστορία,
την ίδια που όλοι οι ναυτικοί λένε στη ράδα,
τα μάτια σου τα κυβερνούσε σοροκάδα
κι όλο μουρμούριζες βραχνά: "Φάλτσο η πορεία..."
Ξημέρωσε κ' ήρθε ο φακίρης με τα φίδια,
η Μαχαράνα του Μαζόρ δε φάνηκε όμως!...
Μ' αισχρές κουβέντες τον επείραζε ο λοστρόμος
και του πετούσε απά στα φίδια του σκουπίδια.
Σαλπάρουμε! Μας περιμένουν στο Μπραζίλι.
Το πρόσωπό σου θα το μούσκεψε το αγιάζι.
Ζεστόν αγέρα κατεβάζει το μπουγάζι
μα ούτε φουστάνι στη στεριά κι ούτε μαντήλι.


ΑΡΜΙΔΑ


Στον Κώστα Βάρναλη


Το πειρατικό του Captain Jimmy,
που μ' αυτό θα φύγετε και σεις,
είναι φορτωμένο με χασίς
κ' έχει τα φανάρια του στην πρύμη.
Μήνες τώρα που 'χουμε κινήσει
και με τη βοήθεια του καιρού
όσο να πάμε στο Περού
το φορτίο θα το έχουμε καπνίσει.
Πλέμε σε μια θάλασσα γιομάτη
με λογής παράξενα φυτά,
ένας γέρος ήλιος μας κοιτά
και μας κλείνει που και που το μάτι.
Μπουκαπόρτες άδειες σκοτεινές,
- που να ξοδεύτηκαν τόννοι χίλιοι;
Μας προσμένουν πίπες αδειανές
και τελωνοφύλακες στο Τσίλι.
Ξεχασμένο τ' άστρο του Βορρά,
οι άγκυρες στο πέλαγο χαμένες.
Πάνω στις σκαλιέρες σε σειρά
δώδεκα σειρήνες κρεμασμένες.
Η πλωριά Γοργόνα μια βραδιά
πήδησε στον πόντο μεθυσμένη,
δίπλα της γλιστρούσαν συνοδιά
του Κολόμβου οι πέντε κολασμένοι.
Κ' έπειτα στις ξέρες του Ακορά
τσούρμο τ' άγριο κύμα να μας βγάλει
τέρατα βαμμένα πορφυρά
με φτερούγες γλάρων στο κεφάλι.


BLACK AND WHITE


Στον Μ. Καραγάτση


Του Άλμπορ το φανάρι πότε θα φανεί;
Οι μαθήτριες σχολάσανε του ωδείου.
Φωτεινές ρεκλάμες της οδού Σταδίου.
Γέφυρα βρεγμένη σκοτεινή.
Μάτι ταραγμένο μάταια σε κρατώ
στον καιρόν απάνω του Σιρόκου.
Δούλευε το φτυάρι, μαύρε του Μαρόκου
που μασάς βοτάνια για τον πυρετό.
Φεμινά!... Χορός των κεφαλών.
Κ' οι Ναγκό χορεύουν στην Ασία.
Σε πειράζει - μου 'πες - η υγρασία
κ' η παλιά σου αρρώστια της Τουλών.
Τζίντζερ, που κοιτάς με το γυαλί,
το φανάρι του Άλμπορ δεν εφάνη.
Βλέπω στο Λονδίνο εγώ τη Fanny
στο κρεβάτι σου άλλον να φιλεί.
Κρέας αλατισμένο του κουτιού.
Μύωπα καπετάνιο μου και γέρο,
ένα μαγικό σκονάκι ξέρω
τέλειο για την κόρη του ματιού.
Άναψε στη γέφυρα το φως.
Μέσα μου μιλεί ένας παπαγάλος
γέρος στραβομύτης και μεγάλος
μα γιομάτος πείρα και σοφός.
Μέσα μου βαθιές αναπνοές.
Του Κολόμβου ξύπνησαν οι ναύτες.
Όλες τις ρουκέτες τώρα καφ' τες
και Marconi στείλε το S.O.S.


ΕΣΜΕΡΑΛΔΑ


Στον Γιώργο Σεφέρη


Ολονυχτίς τον πότισες με το κρασί του Μίδα
κι ο φάρος τον ελίκνιζε με τρεις αναλαμπές.
Δίπλα ο λοστρόμος με μακριά πειρατική πλεξίδα
κι αλάργα μας το σκοτεινό λιμάνι του Cabes.
Απά στο γλυκοχάραμα σε φίλησε ο πνιγμένος
κι όταν ξυπνήσεις με διπλή καμπάνα θα πνιγείς.
Στο κάθε χάδι κ' ένας κόμπος φεύγει ματωμένος
απ' το σημάδι της παλιάς κινέζικης πληγής.
Ο παπαγάλος σου 'στειλε στερνή φορά το «γεια σου»
κι απάντησε απ' το στόκολο σπασμένα ο θερμαστής,
πέτα στο κύμα τον παλιό που εσκούριασε σουγιά σου
κι άντε μονάχη στον πρωραίον ιστό να κρεμαστείς.
Γράφει η προπέλα φεύγοντας ξοπίσω: «Σε προδίνω»,
κι ο γρύλος το ξανασφυράει στριγγά του τιμονιού.
Μη φεύγεις. Πες μου, το 'πνιξες μια νύχτα στο Λονδίνο
ή στα βρωμιάρικα νερά κάποιου άλλου λιμανιού;
Ξυπνάν οι ναύτες του βυθού ρισάλτο να βαρέσουν
κι απέ να σου χτενίσουνε για πάντα τα μαλλιά.
Τρόχισε εκείνα τα σπαθιά του λόγου που μ' αρέσουν
και ξαναγύρνα με τις φώκιες πέρα στη σπηλιά.
Τρεις μέρες σπάγαν τα καρφιά και τρεις που σε καρφώναν
και συ με τις παλάμες σου πεισματικά κλειστές
στερνή φορά κι ανώφελα ξορκίζεις τον τυφώνα
που μας τραβάει για τη στεριά με τους ναυαγιστές.


ΚΑΡΑΝΤΙ


Στο κορίτσι απο το Βόλο


Μπάσσες στεριές, ήλιος πυρρός και φοινικιές,
ένα πουλί που ακροβατεί στα παταράτσα.
Γνέφουνε δυο στιγματισμένα μάυρα μπράτσα,
που αρρώστιες τά 'χουνε τσακίσει τροπικιές.
Παντιέρα κίτρινη - σινιάλο του νερού.
Φούντο τις δυο και πρίμα βρέξε το πινέλο.
Τα δυο φανάρια της νυκτός. Κι ο Pisanello
ξεθωριασμένος απ' το κύμα του καιρού.
Το καραντί θα μας μπατάρει.
Σάπια βρεχάμενα τσιμέντο και σκουριά.
Από νωρίς, δεξιά στη μάσκα την πλωριά,
κοιμήθηκεν ο καρχαρίας που πιλοτάρει.
Ορντίνα δίνει ο παπαγάλος στον ιστό,
όπως και τότε απ' του Κολόμπου την κουκέτα.
Χρόνια προσμένω να τυλίξεις την μπαρκέτα,
χ ρόνια προσμένω τη στεριά, να ζαλιστώ.
Φωτιές ανάβουνε στην άμμο οι ιθαγενείς
κι αχός μας φτάνει καθώς παίζουν τα οργανά τους.
Της θάλασσας κατανικώντας τους θανάτους
στην ανεμόσκαλα σε θέλω να φανείς.
Φύκια μπλεγμένα στα μαλλιά, στο στόμα φύκια.
'Ετσι ως κοιμήθηκες για πάντα στα βαθιά
κατάστιχτη, πελεκημένη από σπαθιά,
δίπλα φορώντας των 'Ινκας τα σκουλαρίκια.


ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΠΑΝΙΣ


Στον Αιμίλιο Βεάκη


Ένα κοχύλι σκουλαρίκι έχεις στ'αυτί
και στα μαλλιά θαλασσινό πράσινο αστέρα.
Tropical stormy in Madras area cholera,
και στα νησιά του Lakha-diwa πυρετοί.
Το 'να σου χέρι ανάλαφρα φύκια κρατά
και το ζερβί σου το λειψό σάπια καβίλλια.
Η Katherine τούτη τη στιγμή, χιλιάδες μίλια...
Βγάνει τη ντάμα με το ρήγα σταυρωτά.
Το «Union Jack» και το σπασμένο τουρκετί
κι ο Γιαπωνέζος στην παντιέρα μαύρη μπάλα.
Η αφή της όμοια με το πέρσικο γατί
Που 'χες ψωνίσει πριν τρεις μήνες στην Bomballa.
Περαστική τώρα η Γοργόνα η τροπική
σε βλέπει αδιάφορη κι απέ σε φέρνει βόρτα.
Αλλιώτικες όσες σταμπάρουν ναυτικοί
κι άλλες αυτές που σε τραβούσανε στα πόρτα.
Ο κατασκότεινος βρέχει νερένιος ουρανός
μολύβι, εγγλέζικες κονσέρβες, porridge, νάρκες.
Παίζει τερπνό, παράξενο παιγνίδι με τις σάρκες
καθώς διαβαίνει ο σκύλος ο θαλασσινός.
Τοπίο σκωτσέζικο σκυλιά και κυνηγοί,
πύργος με φάντασμα παλιό Johnnie Walker whisky.
Απόψε δυο χαλύβδινοι πρωραίοι πυργίσκοι
προσμένουν Τρίτωνες για βάρδιας αλλαγή.
Γουίλλιαμ!... Γέλα στο βυθό φλεγματικά,
αφού πια τίποτα δε μέλλει να προδώσεις.
Ας παίξουν κι άλλοι με παιγνίδια ναυτικά
κι άλλοι ας φορέσουνε φανέλλα με ραβδώσεις.


FEDERICO GARCIA LORCA


Στο Θανάση Καραβία


Ανέμισες για μια στιγμή το μπολερό
και το βαθύ πορτοκαλί σου μεσοφόρι.
Αύγουστος ήτανε δεν ήτανε θαρρώ,
τότε που φεύγανε μπουλούκια οι Σταυροφόροι.
Παντιέρες πάγαιναν του ανέμου συνοδιά
και ξεκινούσαν οι γαλέρες του θανάτου.
Στο ρωγοβύζι ανατριχιάζαν τα παιδιά
κι ο γέρος έλιαζε ακαμάτης τ' αχαμνά του.
Του ταύρου ο Πίκασσο ρουθούνιζε βαριά
και στα κουβέλια τότε σάπιζε το μέλι.
Τραβέρσο ανάποδο - πορεία προς το Βοριά.
Τράβα μπροστά - ξοπίσω εμείς - και μη σε μέλλει.
Κάτου απ' τον ήλιο αναγαλλιάζαν οι ελιές
και φύτρωναν μικροί σταυροί στα περιβόλια.
Τις νύχτες στέρφες απομέναν οι αγκαλιές
τότες που σ' έφεραν, κατσίβελε, στη μπόλια.
Ατσίγγανε κι Αφέντη μου, με τι να σε στολίσω;
Φέρτε το μαυριτάνικο σκουτί το πορφυρό.
Στον τοίχο της Καισαριανής μας φέραν από πίσω
κ' ίσα έν' αντρίκιο ανάστημα ψηλώσαν το σωρό.
Κοπέλες απ' το Δίστομο φέρτε νερό και ξίδι.
Κι απάνω στη φοράδα σου δεμένος σταυρωτά
σύρε για κείνο το στερνό στην Κόρδοβα ταξίδι,
μέσ' απ' τα διψασμένα της χωράφια τ' ανοιχτά.
Βάρκα του βάλτου ανάστροφη, φτενή, δίχως καρένα.
Σύνεργα που σκουριάζουνε σε γύφτικη σπηλιά.
Σμάρι κοράκια να πετάν στην έρημην αρένα
και στο χωριό ν' ουρλιάζουνε τη νύχτα εφτά σκυλιά.



ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ


Ητανε κείνη η νυχτιά που φύσαγε ο Βαρδάρης,
το κύμα η πλώρη εκέρδιζεν οργιά με την οργιά.
Σ' έστειλε ο πρώτος στα νερά να πας για να γραδάρεις,
μα εσύ θυμάσαι τη Σμαρώ και την Καλαμαριά.
Ξέχασες κείνο το σκοπό που λέγανοι οι Χιλιάνοι
- 'Αγιε Νικόλα φύλαγε κι Αγιά Θαλασσινή -
Τυφλό κορίτσι σ' οδηγάει, παιδί του Modigliani,
που τ' αγαπούσε ο δόκιμος κι οι δυο Μαρμαρινοί.
Νερό καλάρει το fore peak, νερό και τα πανόλια
μα εσένα μια παράξενη ζαλάδα σε κινεί.
Με στάμπα που δε φαίνεται σε κέντησε η Σπανιόλα
ή το κορίτσι που χορεύει απάνω στο σκοινί;
Απάνου στο γιατάκι σου φίδι νωθρό κοιμάται
και φέρνει βόλτες ψάχνοντας τα ρούχα σου η μαϊμού.
Εχτός από τη μάνα σου κανείς δε σε θυμάται
σε τούτο το τρομακτικό ταξίδι του χαμού.
Ο ναύτης ρίχνει τα χαρτιά κι ο θερμαστής το ζάρι
κι αυτός που φταίει και δε νογάει, παραπατάει λοξά.
Θυμήσου κείνο το στενό κινέζικο παζάρι
και το κορίτσι που 'κλαιγε πνιχτά μες στο ρικσά.
Κάτω από φώτα κόκκινα κοιμάται η Σαλονίκη
Πριν δέκα χρόνια μεθυσμένη μου 'πες "σ' αγαπώ".
Αύριο σαν τότε και χωρίς χρυσάφι στο μανίκι,
μάταια θα ψάχνεις το στρατί που πάει για το Depot.


ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΟΥ ΝΟΤΟΥ


Στο Γιώργο Θεοτοκά


Εβραζε το κύμα του γαρμπή.
Ημαστε σκυφτοί κι οι δυό στο χάρτη,
γύρισες και μού 'πες πως το Μάρτη
σ' άλλους παραλλήλους θα 'χεις μπει.
Κούλικο στο στήθος σου τατού,
που όσο κι αν το καις δε λέει να σβήσει.
Είπαν πως την είχες αγαπήσει
σε μια κρίση μαύρου πυρετού.
Βάρδια πλάι σε κάβο φαλακρό
κι ο Σταυρός του Νότου με τα στράλια.
Κομπολόι κρατάς από κοράλλια
κι άκοπο μασάς καφέ πικρό.
Το Άλφα του Κενταύρου μια νυχτιά
με το παλινώριο πήρα κάτου.
Μου 'πες με φωνή ετοιμοθανάτου:
"Να φοβάσαι τ' άστρα του Νοτιά".
Αλλοτε απ' τον ίδιο ουρανό
έπαιρνες, τρεις μήνες στην αράδα,
με του καπετάνιου τη μιγάδα,
μάθημα πορείας νυχτερινό.
Σ' ένα μαγαζί του Nossi Be
πήρες το μαχαίρι, δυό σελλίνια,
μέρα μεσημέρι απά στη λίνια
ξάστραψε σα φάρου αναλαμπή.
Κάτου στις αχτές της Αφρικής
πάνε χρόνια τώρα που κοιμάσαι.
Τα φανάρια πιά δεν τα θυμάσαι
και τ' ωραίο γλυκό της Κυριακής.


ΜΑΡΕΑ


Στο Γιακουμή Βαλάση


Ο Αλτεμπαράν ψάχνει να βρει μες στα νερά
το παλινώριο που τον γέλασε δυο κάρτες.
Στης προβολής να τρέχουν βλέπαμε τους χάρτες
του Chagall άλογα τσίρκο του Seurat.
Πυξίδα γέρικη ataxie locomotrice
και στοιχειωμένη από τα χείλια σου σφυρίχτρα.
Στην κόντρα γέφυρα προσμένατε κ' οι τρεις
να λύσει το άστρο του Αλμποράν η χαρτορίχτρα.
Της τραμουντάνας τ'άστρο, τ'άστρο του Νοτιά
παντρεύονται με πορφυρόχρωμους κομήτες.
Του Mazagan οι θερμαστές οι Σοδομίτες
παίξαν του Σέσωστρη τη κόρη στα χαρτιά.
Η ξύλινη που όλοι αγαπήσαμε Γοργόνα,
καθώς βουτά παίρνει παράξενες ανάσες.
Προτού κολλήσουμε για πάντα στις Σαργάσσες,
μας πρόδωσε μ'ένα πνιγμένο του Νορόνα.
Πουλιά στα ξάρτια καραντί στεργιανή ζάλη
χελιδονόψαρα πνιγμένου δαχτυλίδι.
Του ναυτικού το δυσκολότερο ταξίδι
το κυβερνάν του Μαγελάνου οι παπαγάλοι.
Η καραβίσια σκύλα οσμίζεται ρεστία
και το κορμί σου το νερό που θα καλάρει.
Τη νύχτα οι ναύτες κυνηγάνε το φεγγάρι
και την ημέρα ταξιδεύουνε στ’ αστεία.


ΛΥΧΝΟΣ ΤΟΥ ΑΛΑΔΔΙΝΟΥ


Στο Ν. Χατζηκυριάκο - Γκίκα


Την ανεξήγητη γραφή να λύσω πολεμώ
που σου χαράξαν πειρατές Κινέζοι στις λαγόνες.
Γυμνοί με ξύλινους φαλλούς τριγύρω στο λαιμό,
μας σπρώχναν προς τη θάλασσα με τόξα οι Παταγόνες.
Κόκκαλο ρίξε στο σκυλί το μαύρο που αλυχτά
και στείλε τη "φιγούρα" μας στον πειρατή ρεγάλο.
Πες μου, που βρέθηκε η στεριά στου πέλαου τ' ανοιχτά
και το δεντρί με το πουλί που κρώζει το μεγάλο;
Για το άστρο της Ανατολής κινήσαμε μικροί.
Πουλί, πουλάκι στεριανό, θάλασσα δε σου πρέπει!
Και σε που σε φυτέψαμε, παιδί, στο Κονακρί,
με γράμμα συμβουλευτικό της μάνας σου στην τσέπη.
Του ναύτη δος του στη στεριά κρεβάτι, και να πιει.
-Όλο τον κόσμο γύρισες, μα τίποτα δεν είδες...-
Μες στο μετάξι κρύβονταν της Ίντιας οι σκορπιοί
κ' έφερνε ο αγέρας της νοτιάς στην πλώρη άμμο κι ακρίδες.
Σημάδι μαύρο απόμεινε κι ας έσπασε ο χαλκάς.
- Στην αγορά του Αλιτζεριού δεμένη να σε σύρω. -
Και πήδηξ' ο μικρός θεός μια νύχτα, των Ινκάς,
στου Αιγαίου τα γαλανά νερά, δυο μίλια όξω απ' τη Σκύρο.
Μεσάνυχτα και ταξιδεύεις δίχως πλευρικά!
Σκιάζεσαι μήπως στο γιαλό τα φώτα σε προδίνουν,
μα πρύμα πλώρα μόνο εσύ πατάς στοχαστικά,
κρατώντας στα χεράκια σου το λύχνο του Αλαδδίνου.

 

"ανεμολόγιο" του Γιάννη Τσαρούχη

• μικρό γλωσσάρι για το έργο του Νίκου Καββαδία εδώ. (αρχείο pdf)  

η συλλογή "μαραμπού" (Νίκος Καββαδίας 1933)

Τον Ιούνη του 1933, ο Νίκος Καββαδίας με δικά του έξοδα εκδίδει την πρώτη του συλλογή με τίτλο "ΜΑΡΑΜΠΟΥ". Είναι το όνομα ενός τροπικού πουλιού . Ο ποιητής διατήρησε σε όλη του τη ζωή αυτό το παρωνύμιο, που είχε διαλέξει από τα είκοσί του.

ΜΑΡΑΜΠΟΥ Λένε για μένα οι ναυτικοί που εζήσαμε μαζί πως είμαι κακοτράχαλο τομάρι διεστραμμένο, πως τις γυναίκες μ' ένα τρόπον ύπουλο μισώ κι ότι μ' αυτές να κοιμηθώ ποτέ μου δεν πηγαίνω. Ακόμα, λένε πως τραβώ χασίσι και κοκό, πως κάποιο πάθος με κρατεί φριχτό και σιχαμένο, κι ολόκληρο έχω το κορμί με ζωγραφιές αισχρές, σιχαμερά παράξενες, βαθιά στιγματισμένο. Ακόμα, λένε πράματα φριχτά πάρα πολύ, που είν' όμως ψέματα χοντρά και κατασκευασμένα, κι αυτό που εστοίχισε σε με πληγές θανατερές κανείς δεν το 'μαθε, γιατί δεν το 'πα σε κανένα. Μ' απόψε, τώρα που έπεσεν η τροπική βραδιά, και φεύγουν προς τα δυτικά των Μαραμπού τα σμήνη, κάτι με σπρώχνει επίμονα να γράψω στο χαρτί, εκείνο, που παντοτινή κρυφή πληγή μου εγίνη. Ήμουνα τότε δόκιμος σ' ένα λαμπρό ποστάλ και ταξιδεύαμε Αίγυπτο γραμμή Νότιο Γαλλία. Τότε τη γνώρισα - σαν άνθος έμοιαζε αλπικό - και μια στενή μας έδεσεν αδελφική φιλία. Αριστοκρατική, λεπτή και μελαγχολική, κόρη ενός πλούσιου Αιγύπτιου όπου 'χε αυτοκτονήσει, ταξίδευε τη λύπη της σε χώρες μακρινές, μήπως εκεί γινότανε να τηνε λησμονήσει. Πάντα σχεδόν της Μπασκιρτσέφ κρατούσε το Ζουρνάλ, και την Αγία της Άβιλας παράφορα αγαπούσε, συχνά στίχους απάγγελνε θλιμμένους γαλλικούς, κι ώρες πολλές προς τη γαλάζιαν έκταση εκοιτούσε. Κι εγώ, που μόνον εταιρών εγνώριζα κορμιά, κι είχα μιαν άβουλη ψυχή δαρμένη απ' τα πελάη, μπροστά της εξανάβρισκα την παιδική χαρά και, σαν προφήτη, εκστατικός την άκουα να μιλάει. Ένα μικρό της πέρασα σταυρό απ' το λαιμό κι εκείνη ένα μου χάρισε μεγάλο πορτοφόλι κι ήμουν ο πιο δυστυχισμένος άνθρωπος της γης, όταν εφθάσαμε σ' αυτήν που θα 'φευγε, την πόλη. Την εσκεφτόμουνα πολλές φορές στα φορτηγά, ως ένα παραστάτη μου κι άγγελο φύλακά μου, και μια φωτογραφία της στην πλώρη ήταν για με όαση, που ένας συναντά μες στην καρδιά της Άμμου. Νομίζω πως θε να 'πρεπε να σταματήσω εδώ. Τρέμει το χέρι μου, ο θερμός αέρας με φλογίζει. Κάτι άνθη εξαίσια του ποταμού βρωμούν, κι ένα βλακώδες Μαραμπού παράμερα γρυλίζει. Θα προχωρήσω!...ΜΙα βραδιά σε πόρτο ξενικό είχα μεθύσει τρομερά με ουίσκυ, τζιν και μπύρα, και κατά τα μεσάνυχτα, τρικλίζοντας βαριά, το δρόμο προς τα βρωμερά, χαμένα σπίτια επήρα. Αισχρές γυναίκες τράβαγαν εκεί τους ναυτικούς, κάποια μ' άρπαξ' απότομα, γελώντας, το καπέλο (παλιά συνήθεια γαλλική του δρόμου των πορνών) κι εγώ την ακολούθησα σχεδόν χωρίς να θέλω. Μια κάμαρα στενή, μικρή, σαν όλες βρωμερή, οι ασβέστες απ' τους τοίχους της επέφτανε κομμάτια, κι αυτή ράκος ανθρώπινο που εμίλαγε βραχνά, με σκοτεινά, παράξενα, δαιμονισμένα μάτια. Της είπα κι έσβησε το φως. Επέσαμε μαζί. Τα δάχτυλά μου καθρά μέτρααν τα κόκαλά της. Βρωμούσε αψέντι. Εξύπνησα, ως λένε οι ποιητές, "μόλις εσκόρπιζεν η αυγή τα ροδοπέταλά της". Όταν την είδα και στο φως τ' αχνό το πρωινό, μου φάνηκε λυπητερή, μα κολασμένη τόσο, που μ' ένα δέος αλλόκοτο, σα να 'χα φοβηθεί, το πορτοφόλι μου έβγαλα γοργά να την πληρώσω. Δώδεκα φράγκα γαλλικά...Μα έβγαλε μια φωνή, κι είδα μια εμένα να κοιτά με μάτι αγριεμένο, και μια το πορτοφόλι μου...Μ' απόμεινα κι εγώ ένα σταυρόν απάνω της σαν είδα κρεμασμένο. Ξεχνώντας το καπέλο μου βγήκα σαν τον τρελό, σαν τον τρελό που αδιάκοπα τρικλίζει και χαζεύει, φέρνοντας μέσα στο αίμα μου μια αρρώστια τρομερή, που ακόμα βασανιστικά το σώμα μου παιδεύει. Λένε για μένα οι ναυτικοί που εκάμαμε μαζί πως χρόνια τώρα με γυναίκα εγώ δεν έχω πέσει, πως είμαι παλιοτόμαρο και πως τραβάω κοκό. Μ' αν ήξεραν οι δύστυχοι, θα μ' είχαν συγχωρέσει... Το χέρι τρέμει...Ο πυρετός...Ξεχάστηκα πολύ, ασάλευτο ένα Μαραμπού στην όχθη να κοιτάζω. Κι έτσι καθώς επίμονα κι εκείνο με κοιτά, νομίζω πως στη μοναξιά και στη βλακεία του μοιάζω... ΕΝΑΣ ΔΟΚΙΜΟΣ ΣΤΗ ΓΕΦΥΡΑ ΕΝ ΩΡΑ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Στο ημερολόγιο γράψαμε: "Κυκλών και καταιγίς". Εστείλαμε το S.O.S. μακριά σε άλλα καράβια, κι εγώ κοιτάζοντας χλωμός τον άγριον Ινδικό πολύ αμφιβάλλω αν φτάσουμε μια μέρα στη Μπατάβια. Μα δε λυπάμαι μια σταλιάν - Εμείς οι ναυτικοί έχουμε, λένε, την ψυχή στο διάολο πουλημένη. Μια μάνα μόνο σκέφτομαι στυγνή και σκυθρωπή, που χρόνια τώρα και καιρούς το γιο της περιμένει. Το ξέρω πως η θέση μας είναι άσχημη πολύ. Η θάλασσα τη γέφυρα με κύματα γεμίζει κι εγώ λυπάμαι μοναχά που δεν μπορώ να πω σε κάποιον, κάτι που πολύ φριχτά με βασανίζει. Θεέ μου! είμαι μοναχά δεκαεννιά χρονών, κι έχω σε μέρη μακρινά πολλές φορές γυρίσει. Θεέ μου! έχω μιαν άκακη, μια παιδική καρδιά, αλλά πολύ έχω πλανηθεί, κι έχω πολύ αμαρτήσει. Συχώρεσέ με...Κάποτες όπου 'χα πιει πολύ και δεν εκαταλάβαινα το τι έκανα, στο Αλγέρι, για μιαν μικρήν Αράπισσα, που εχόρευε γυμνή, επέταξα κατάστηθα σε κάποιον το μαχαίρι. Συχώρεσέ με...Μια βραδιά θολή στο Σάντα Φε, καθώς κάποια με κράταγε σφιχτά στην αγκαλιά της, ετράβηξα απ' την κάλτσα της μια δέσμη από λεφτά που όλη τη μέρα εμάζευεν απ' την αισχρήν δουλειά της. Κι ακόμα, Κύριε...ντρέπομαι να το συλλογιστώ, (μα ήτανε τόσο κόκκινα κι υγρά τα ωραία του χείλια και κάποια κάπου ολόλυζε κιθάρα ισπανική...) κοιμήθηκα μ' έναν μικρόν εβραίο στη Σεβίλλια. Κύριε...ετούτο το κορμί το τόσο αμαρτωλό σε λίγο στις υδάτινες ειρκτές νεκρό θα πέσει... Μα τέσσερα όμως σκέφτομαι γαλόνια εγώ χρυσά κι ένα θλιμμένο δόκιμο, που δε θα τα φορέσει... ΟΙ ΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΦΟΡΤΗΓΩΝ Οι ναυτικοί στα φορτηγά πάντα μια γάτα τρέφουν, που τη λατρεύουνε, χωρίς να ξέρουν το γιατί, κι αυτή, σαν απ' τη βάρδια τους σχολάνε κουρασμένοι, περήφανη στα πόδια τους θα τρέξει να τριφτεί. Τα βράδια, όταν η θάλασσα χτυπάει τις λαμαρίνες, και πολεμάει με δύναμη να σπάσει τα καρφιά, μέσα στης πλώρης τη βαριά σιγή, που βασανίζει, είναι γι' αυτούς σα μια γλυκιά γυναικεία συντροφιά. Είναι περήφανη κι οκνή, καθώς όλες οι γάτες, κι είναι τα γκρίζα μάτια της γιομάτα ηλεκτρισμό κι όπως χαϊδεύουν απαλά τη ράχη της, νομίζεις πως αναλύεται σ' ένα αργό και ηδονικό σπασμό. Στο ρεμβασμό και στο θυμό με τη γυναίκα μοιάζει κι οι ναύτες περισσότερο την αγαπούν γι' αυτό κι όταν αργά και ράθυμα στα μάτια τους κοιτάζει, θαρρείς έναν παράξενο πως φέρνει πυρετό. Της έχουν πάντα στο λαιμό μια μπακιρένια γύρα, για του σιδέρου την κακήν αρρώστια φυλαχτό, χωρίς όμως, αλίμονο, ποτέ να κατορθώνουν να την φυλάξουν απ' το μαύρο θάνατο μ' αυτό. Γιατί είναι τ' άγρια μάτια της υγρά κι ηλεκτρισμένα κι έτσι άθελα το σίδερο το μαύρο τα τραβά, κι ουρλιάζοντας τρελαίνεται σ' ένα σημείο κοιτώντας φέρνοντας δάκρυα σκοτεινά στους ναύτες και βουβά. Λίγο πριν απ' το θάνατον από τους ναύτες ένας, - αυτός οπού 'δε πράματα στη ζήση του φριχτά - χαϊδεύοντάς την, μια στιγμή στα μάτια την κοιτάζει κι ύστερα μες στη θάλασσα την άγρια την πετά. Και τότε οι ναύτες, που πολύ σπάνια λυγά η καρδιά τους, πάνε στην πλώρη να κρυφτούν με την καρδιά σφιχτή, γεμάτη μια παράξενη πικρία που όλο δαγκώνει, σαν όταν χάνουμε θερμή γυναίκα αγαπητή. ΕΝΑ ΜΑΧΑΙΡΙ Απάνω μου έχω πάντοτε στη ζώνη μου σφιγμένο ένα μικρό αφρικανικόν ατσάλινο μαχαίρι - όπως αυτά που συνηθούν και παίζουν οι Αραπάδες - που από ένα γέρον έμπορο τ' αγόρασα στ' Αλγέρι. Θυμάμαι, ως τώρα να 'τανε, το γέρο παλαιοπώλη, όπου έμοιαζε με μιαν παλιάν ελαιογραφίαν του Γκόγια, ορθόν πλάι σε μακριά σπαθιά και σε στολές σχισμένες, να λέει με μια βραχνή φωνή τα παρακάτου λόγια: "Ετούτο το μαχαίρι, εδώ, που θέλεις ν' αγοράσεις με ιστορίες αλλόκοτες ο θρύλος το 'χει ζώσει, κι όλοι το ξέρουν, πως αυτοί που κάποια φορά το 'χαν, καθένας κάποιον άνθρωπο δικό του έχει σκοτώσει. Ο Δον Μπαζίλιο σκότωσε μ' αυτό τη Δόνα Τζούλια, την όμορφη γυναίκα του, γιατί τον απατούσε. Ο Κόντε Αντόνιο, μια βραδιά, το δύστυχο αδερφό του με το μαχαίρι τούτο εδώ κρυφά δολοφονούσε. Ένας Αράπης τη μικρή ερωμένη του από ζήλεια και κάποιος ναύτης Ιταλός ένα Γραικό λοστρόμο. Χέρι σε χέρι ξέπεσε και στα δικά μου χέρια. Πολλά έχουν δει τα μάτια μου, μ' αυτό μου φέρνει τρόμο. Σκύψε και δες το, μι' άγκυρα κι ένα οικόσημο έχει, είν' αλαφρή, για πιάσε το, δεν πάει ούτε ένα κουάρτο, μα εγώ θα σε συμβούλευα κάτι άλλο ν' αγοράσεις." - Πόσο έχει; - Μόνο φράγκα εφτά. Αφού το θέλεις, πάρ' το. Ένα στιλέτο έχω μικρό στη ζώνη μου σφιγμένο, που ιδιοτροπία μ' έκαμε και το 'καμα δικό μου κι αφού κανένα δε μισώ στον κόσμο να σκοτώσω, φοβάμαι μη καμιά φορά το στρέψω στον εαυτό μου... ΓΡΑΜΜΑ ΣΤΟΝ ΠΟΙΗΤΗ ΚΑΙΣΑΡΑ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ "Φαίνεται πια πως τίποτα - τίποτα δεν μας σώζει..." ΚΑΙΣΑΡ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Ξέρω εγώ κάτι που μπορούσε, Καίσαρ, να σας σώσει. Κάτι που πάντα βρίσκεται σ' αιώνια εναλλαγή, κάτι που σχίζει τις θολές γραμμές των οριζόντων, και ταξιδεύει αδιάκοπα την ατελείωτη γη. Κάτι που θα 'κανε γοργά να φύγει το κοράκι, που του γραφέιου σας πάντοτε σκεπάζει τα χαρτιά να φύγει κρώζοντας βραχνά, χτυπώντας τα φτερά του, προς κάποιαν ακατοίκητη κοιλάδα του Νοτιά. Κάτι που θα 'κανε τα υγρά, παράδοξά σας μάτια, που αβρές μαθήτριες τ' αγαπούν και σιωπηροί ποιηταί, χαρούμενα και προσδοκία γεμάτα να γελάσουν με κάποιον τρόπο που, όπως λεν, δε γέλασαν ποτέ. Γνωρίζω κάτι, που μπορούσε, βέβαια, να σας σώσει. Εγώ που δε σας γνώρισα ποτέ...Σκεφτείτε...Εγώ. Ένα καράβι...Να σας πάρει, Καίσαρ...Να μας πάρει... Ένα καράβι, που πολύ μακριά θα τ' οδηγώ. Μια μέρα χειμωνιάτικη θα φεύγαμε. - Τα ρυμουλκά περνώντας θα σφυρίζαν, τα βρωμερά νερά η βροχή θα ράντιζε, κι οι γερανοί στους ντόκους θα γυρίζαν. Οι πολιτείες οι ξένες θα μας δέχονταν, οι πολιτείες οι πιο απομακρυσμένες κι εγώ σ' αυτές αβρά θα σας εσύσταινα σαν σε παλιές, θερμές μου αγαπημένες. Τα βράδια, βάρδια κάνοντας, θα λέγαμε παράξενες στη γέφυρα ιστορίες, για τους αστερισμούς ή για τα κύματα, για τους καιρούς, τις άπνοιες, τις πορείες. Όταν πυκνή η ομίχλη θα μας σκέπαζε, τους φάρους θε ν' ακούγαμε να κλαίνε και τα καράβια αθέατα θα τ' ακούγαμε, περνώντας να σφυρίζουν και να πλένε. Μακριά, πολύ μακριά να ταξιδεύουμε, κι ο ήλιος πάντα μόνους να μας βρίσκει εσείς τσιγάρα "Κάμελ" να καπνίζετε, κι εγώ σε μια γωνιά να πίνω ουίσκυ. Και μια γριά στο Αννάμ, κεντήστρα στίγματος, - μια γριά σ' ένα πολύβουο καφενείο - μια αιμάσσουσα καρδιά θα μου στιγμάτιζε, κι ένα γυμνό, στο στήθος σας, κρανίο. Και μια βραδιά στη Μπούρμα, ή στη Μπατάβια στα μάτια μιας Ινδής που θα χορέψει γυμνή στα δεκαεφτά στιλέτα ανάμεσα, θα δείτε - ίσως - τη Γκρέτα να επιστρέψει. Καίσαρ, από ένα θάνατο σε κάμαρα, κι από ένα χωματένιο πεζό μνήμα, δε θα 'ναι ποιητικότερο και πι' όμορφο, ο διάφεγγος βυθός και τ' άγριο κύμα; Λόγια μεγάλα, ποιητικά, ανεκτέλεστα, λόγια κοινά, κενά, "καπνός κι αθάλη", που ίσως διαβάζοντάς τα να με οικτίρετε, γελώντας και κουνώντας το κεφάλι. Η μόνη μου παράκληση όμως θα 'τανε, τους στίχους μου να μην ειρωνευθείτε. Κι όπως εγώ για έν' αδερφό εδεήθηκα, για έναν τρελόν εσείς προσευχηθείτε. Ο ΠΙΛΟΤΟΣ ΝΑΓΚΕΛ Στον ποιητή Ν. Ράντο Ο Νάγκελ Χάρμπορ, Νορβηγός πιλότος στο Κολόμπο, άμα έδινε κανονική πορεία στα καράβια που φεύγαν για τους άγνωστους και μακρινούς λιμένες, κατέβαινε στη βάρκα του βαρύς, συλλογισμένος, με τα χοντρά τα χέρια του στο στήθος σταυρωμένα, καπνίζοντας ένα παλιό χωμάτινο τσιμπούκι, και σε μια γλώσσα βορινή σιγά μονολογώντας έφευγε μόλις χάνονταν ολότελα τα πλοία. Ο Νάγκελ Χάρμπορ, πλοίαρχος σε φορτηγά καράβια, αφού τον κόσμο γύρισεν ολόκληρο, μια μέρα κουράστηκε κι απόμεινε πιλότος στο Κολόμπο. Μα πάντα συλλογίζονταν τη μακρινή του χώρα και τα νησιά που 'ναι γεμάτα θρύλους, τα Λοφούτεν. Όμως μια μέρα επέθανε στην πιλοτίνα μέσα ξάφνου σαν ξεπροβόδισεν το Steamer Tank "Fjord Folden" όπου έφευγε καπνίζοντας για τα νησιά Λοφούτεν... ΕΧΩ ΜΙΑ ΠΙΠΑ Στον ποιητή Απ. Μελαχροινό Έχω μια πίπα ολλανδική από ένα μαύρο ξύλο, όπου πολύ παράξενα την έχουν σκαλισμένη. Έχει το σχήμα κεφαλιού Γοργόνας με πλουμίδια. Κι ένας σ' εμέ ναύτης Δανός την έχει χαρισμένη. Και μου 'πε αυτός πως μια φορά του την επούλησε ένας, στην Αλεξάντρεια, έμπορος ναρκωτικών, Αράπης, και στον Αράπη - λέει - αυτόν, την είχε δώσει κάποια, σε κάποιο πόρτο μακρινό, γυναίκα της αγάπης. Πολλές φορές, τις βραδινές σκοτεινιασμένες ώρες, ανάβοντας την πίπα αυτή, σε μια γωνιά καπνίζω, κι ο γκρίζος βγαίνοντας καπνός σιγά με περιβάλλει, κάνοντας ένα γύρω μου κενό, μαβί και γκρίζο. Και πότε μια ψηλή, ο καπνός, γυναίκα σχηματίζει, πότε ένα πόρτο ξενικό πολύ και μακρυσμένο. Και βλέπω μες στους δρόμους του τους κρύους και βραδιασμένους να περπατά έναν ύποπτο Αράπη μεθυσμένο. Και βλέπω πάλι, άλλες φορές, μια γρήγορη γαλέρα με τα πανιά της ανοιχτά στο αβέβαιο να αρμενίζει κι απάνω στο μπαστούνι της να κάθεται ένας ναύτης, να 'χει μια πίπα - όπως αυτήν εγώ - και να καπνίζει. Έχω μια πίπα ξύλινη παράξενα γλυμμένη. Βλέπω καπνίζοντας τα πιο παράδοξα όνειρά μου. Σκέφτομαι: "Θα 'ναι μαγική". Μα πάλι λέω: μη φταίει ο εγγλέζικος βαρύς καπνός και η νευρασθένειά μου; Η ΜΑΪΜΟΥ ΤΟΥ ΙΝΔΙΚΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ Κάποτε, σ’ ένα μακρινό λιμάνι του Ινδικού, δίνοντας μια πολύχρωμη μεταξωτή γραβάτα σ’ έναν αράπη, μια μικρήν αγόρασα μαϊμού με μάτια γκρίζα, σκοτεινά και πονηριά γεμάτα. Ένα τσιμπούκι δάγκωνε στο στόμα της χοντρό και το ‘βγαζε όταν ήθελε μονάχα να φυσήσει έναν καπνό πολύ βαρύ, που, ως μου ‘πε ο πουλητής, ήταν οπίου, που από μικρή την είχε συνηθίσει. Τις πρώτες μέρες μοναχή στης πλώρης μια γωνιά, ξερνούσε και με κοίταζε βουβή και λυπημένη, μα σαν επέρασε καιρός, ερχόταν μοναχή κι ώρες πολλές στον ώμο μου ξεχνιόταν καθισμένη. Όταν στη γέφυρα έκανα τη βάρδια της νυχτός κι η νύστα βασανιστικά τα μάτια μου ετρυπούσε, στον ώμο μου κρυώνοντας στεκόταν σκυθρωπή και σοβαρά μαζί μ’ εμέ τον μπούσουλα εκοιτούσε. Στα πόρτα της αγόραζα μπανάνες και γλυκά κι έξω με μι’ άλυσο μικρή την έβγαζα δεμένη κι αφού σ’ όλα καθόμαστε κι επίναμε τα μπαρ, στο φορτηγό γυρίζαμε κι οι δυο μας μεθυσμένοι. Δε θύμωνε και μου ‘δειχνε πολύ πως μ’ αγαπά, ούτε κακά την άκουσα ποτέ να μου γρυλίσει. Φαινόταν πως συνήθισε τις κακουχίες κι εμέ, κι εγώ σαν έναν άνθρωπο την είχα συνηθίσει. Κάποια φορά που επήγαινα μαζί της σκεφτικός εξέφυγ' απ’ τα χέρια μου χαρούμενη και πάει. είχε προτέρημα πολύ μεγάλο: να σιωπάει. Μα κάτι είχε απ’ την ύπουλη καρδιά της γυναικός. ΕΝΑΣ ΝΕΓΡΟΣ ΘΕΡΜΑΣΤΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΤΖΙΜΠΟΥΤΙ Ο Γουίλλη, ο μαύρος θερμαστής από το Τζιμπουτί, όταν από τη βάρδια του τη βραδινή σχολούσε, στην καμαρά μου ερχότανε, γελώντας, να με βρει, κι ώρες πολλές για πράγματα περίεργα μου μιλούσε. Μου 'λεγε πως καπνίζουνε στο Αλγέρι το χασίς και στο Αντεν πως, χορεύοντας, πίνουν την άσπρη σκόνη κι έπειτα πως φωνάζουνε και πως μονολογούν όταν η ζάλη μ' όνειρα περίεργα τους κυκλώνει. Μου 'λέγ' ακόμα ότ' είδ' αυτός, μια νύχτα που 'χε πιει, πως πάνω σ' άτι εκάλπαζε, στην πλάτη της θαλάσσης, και πίσωθέ του ετρέχανε γοργόνες με φτερά. - Σαν πάμε στο Άντεν, μου 'λεγε, και συ θα δοκιμάσεις. Εγώ γλυκά του χάριζα και λάμες ξουραφιών και του 'λεγα πως το χασίς τον άνθρωπο σκοτώνει, και τότε αυτός συνήθιζε, γελώντας τρανταχτά, με το 'να χέρι του ψηλά πολύ να με σηκώνει. Μες το τεράστιο σώμα του είχε μι' αθώα καρδιά. Κάποια νυχτιά, μέσα στο μπαρ Ρετζίνα - στη Μαρσίλια, για να φυλάξει εμένανε από έναν Ισπανό, έφαγε αυτός μιαν αδειανή στην κεφαλή μποτίλια. Μια μέρα τον αφήσαμε στυγνό απ' τον πυρετό, πέρα στην Απω Ανατολή, να φλέγεται, να λιώνει. Θεέ των μαύρων, τον καλό συγχώρεσε Γουίλ, και δώσ' του εκεί που βρίσκεται λίγη απ' την άσπρη σκόνη. GABRIELLE DIDOT Το βράδυ ετούτο κάρφωσε μ’ επιμονή το νου μου κάποια γυναίκα που άλλοτες εγνώρισα, κοινή, που ωστόσο αυτή ξεχώριζεν από τις αδελφές της, γιατί ήταν πάντοτε σοβαρή, θλιμμένη και στυγνή. Θυμάμαι που την πείραζαν συχνά τ’ άλλα κορίτσια, γελώντας την για το ύφος της το σοβαρό, και μεταξύ τους έλεγαν, αισχρό κάνοντας σχήμα, πως θα συνήθιζε και αυτή με τον καιρό. Κι αυτή, ψυχρή και σιωπηλή, καθόταν στη γωνιά της, ενώ μια γάτα χάιδευε με αυτάκια μυτερά κι ένα σκυλί που δίπλα της στεκόταν λυπημένο – ένα σκυλί όπου ποτέ δεν κούναε την ουρά. Κι έμοιαζ’ η γάτα, που αυστηρή την κοίταζε στα μάτια, η πλήξη ως να ‘ταν, που με μάτια κοίταε ζοφερά, και το σκυλί που εδάγκωνε το κάτασπρό της χέρι, η τύψη ως να ‘ταν έμοιαζε, που δάγκωνε σκληρά. Πολλές φορές περίεργες την εκύκλωναν σκέψεις και προσπαθούσε – μου ‘λεγε- συχνά να θυμηθεί, το νου της βασανίζοντας τις ώρες της ανίας, όσους μαζί της είχανε μια νύχτα κοιμηθεί. Ώρες πολλές εκοίταζε τα σκοτεινά της μάτια κι ενόμιζα πως έβλεπα βαθιά μέσα σε αυτά τρικυμισμένες θάλασσες, νησιά του αρχιπελάγους και καραβάκια που έφευγαν με τα πανιά ανοιχτά. Απόψε αναθυμήθηκα κάποια κοινή γυναίκα κι ένα τραγούδι εσκάρωσα σε στύλ μπωντλαιρικό, που ως το διαβάζεις, σιωπηλέ, παράξενε αναγνώστη, γελάς γι’ αυτόν που το ‘γραψε, με γέλιο ειρωνικό. ΟΙ ΠΡΟΣΕΥΧΕΣ ΤΩΝ ΝΑΥΤΙΚΩΝ Στο Θανάση Καραβία Οι Γιαπωνέζοι ναυτικοί, προτού να κοιμηθούν, βρίσκουν στην πλώρη μια γωνιά που δεν πηγαίνουν άλλοι κι ώρα πολλή προσεύχονται, βουβοί, γονατιστοί μπρος σ' ένα Βούδα κίτρινο που σκύβει το κεφάλι. Κάτι μακριά ως τα πόδια τους φορώντας νυχτικά, μασώντας οι ωχροκίτρινοι μικροί κινέζοι ρύζι, προφέρουνε με την ψιλή φωνή τους προσευχές κοιτάζοντας μια χάλκινη παγόδα που καπνίζει. Οι Κούληδες με τη βαριά ωχροκίτρινη μορφή βαστάν σκυφτοί τα γόνατα κοιτώντας πάντα κάτου, κι οι Αράπηδες σιγοκουνάν το σώμα ρυθμικά, κατάρες μουρμουρίζοντας ενάντια του θανάτου. Οι Ευρωπαίοι τα χέρια τους κρατώντας ανοιχτά, εκστατικά προσεύχονται γεμάτοι από ικεσία, και ψάλλουνε καθολικές ωδές μουρμουριστά, που εμάθαν όταν πήγαιναν μικροί στην εκκλησία. Και οι Ελληνες, με τη μορφή τη βασανιστική, από συνήθεια κάνουνε, πριν πέσουν, το σταυρό τους κι αρχίζοντας με σιγανή φωνή ''Πάτερ ημών...'' το μακρουλό σταυρώνουνε λερό προσκέφαλό τους. A BORD DE L' "ASPASIA" Ταξίδευες κυνηγημένη από τη μοίρα σου για την κατάλευκη μα πένθiμη Ελβετία, πάντα στο deck, σε μιά σαίζ-λόγκ πεσμένη, κάτωχρη απ' την γνωστή και θλιβερότατην αιτία. Πάντοτε ανήσυχα οι δικοί σου σε τριγύριζαν, μα εσύ κοιτάζοντας τα μάκρη αδιαφορούσες. Σ' ό,τι σου λεγαν πικρογέλαγες, γιατί ένιωθες πως για τη χώρα του θανάτου οδοιπορούσες. Κάποια βραδιά, που από το Στρόμπολι περνούσαμε, είπες σε κάποιον γελαστή, σε τόνο αστείου: " Πώς μοιάζει τ' άρρωστο κορμί μου, καθώς καίγεται, με την κορφή τη φλεγομένη του ηφαιστείου!" 'Υστερα σ'είδα στη Μαρσίλια σαν εχάθηκες μέσα στο θόρυβο χωρίς να στρέψεις πίσω. Κ' εγώ, που την υγρή έκταση αγάπησα, λέω πως εσένα θα μπορούσα ν' αγαπήσω. ΓΡΑΜΜΑ ΑΠ' ΤΗ ΜΑΡΣΙΛΙΑ Έσχισα, φίλε μου, πολλά χαρτιά για να σου γράψω. Εδώ η Μαρσίλια μ’έκανε πολύ να ζαλιστώ, κι όμως δεν πέρασε στιγμή, πιστέφτε, αγαπητέ μου, χωρίς και μες στη ζάλη μου να σας συλλογιστώ. Σας σκεφτόμουν στο Μπουλβάρ ντε Νταμ σαν περπατούσα ανάμεσα σε δυο τροτέζ που έκαναν σαν τρελές, ενώ μιλώντας δυνατά τριγύρω μου περνούσαν άνθρωποι απ’ όλες, θα ‘λεγες, του κόσμου τις φυλές. Κι έπειτα πάλι στη μεστή από κόσμο Κανναμπιέρα, στο Πόρτο Βέκκιο, στην τεφρήν οδό Σαιντ Ονορέ, κι ακόμα, συγχωρήστε με, σας ένιωθα μαζί μου στα θορυβώδη και γιομάτα κόσμο καμπαρέ. Βορινοί ναύτες μπλέκονται με θερμαστές του Νότου, στα γόνατά τους κάθονται κορίτσια της δουλειάς, παίζει το πιάνο μοναχό και μια μικρή σφυρίζει έναν παράταιρο σκοπό μιας μελωδίας παλιάς. Κι ύστερα απ’ το Ταρτάν εβγήκα μεθυσμένος και νόμιζα το σώμα μου ανάξιο και μικρό, πολύ κοντά σας ένιωθα να μου χαμογελάτε μ’ εκείνο το παράξενο το γέλιο, το πικρό. Και μόνον όταν στην Κορνίς, σε κάποιο γκρίζο σπίτι, γύρω από εβραίους που ‘χανε με γυναικεία ντυθεί, σας έχασα για μια στιγμή απ’ τα μάτια μου, μου εφάνη ο φύλακας μου άγγελος πως είχε πια χαθεί. Αύριο φεύγω και μαζί μου φέρνω στην Αθήνα αναμνήσεις παράξενες, πολλές, με το σωρό και κάποιο δώρο θλιβερό, προϊόν της Μασσαλίας, που μια Πωλίν μου χάρισε προχθές στα Numeros... Ο ΠΛΟΙΑΡΧΟΣ ΦΛΕΤΣΕΡ Στον ποιητή Κώστα Ουράνη Ο πλοίαρχος Φλέτσερ έριξε το «Σχελδ» στον Ματαπά μια μέρα που των θαλασσών παλεύαν τα στοιχεία, γιατί ήλιος δεν φαινότανε το στίγμα του να βρει ούτε μπορούσε από τις στεριές να πάρει αντιστοιχία. Κι αυτό στο μέρος που έπεσε σφήνωσε βαθιά, τόσο που οι βράχοι οι μυτεροί μεμιάς το καταστρέψαν, μα τίποτ’ απ’ το πλήρωμα δεν έπαθε κανείς κι όλοι με κάποιο ρυμουλκό στον Πειραιά επιστρέψαν. Σε λίγες μέρες φύγανε, τρισάθλιοι ναυαγοί, μια μελαγχολική, στυγνά θλιμμένη συνοδεία, κι έμεινε ο Φλέτσερ μοναχά, ζητώντας στο πιοτό την πίκρα του στα βρωμερά να πνίξει καφωδεία. Κοντός, με το πηλήκιό του, το γείσο το χρυσό, και με τα τέσσερα χρυσά γαλόνια του, τ’ ατέρια, έμπαινε μόλις άρχιζε ν’ απλώνεται η νυχτιά, και την αυγήν αναίσθητο τον βγάνανε στα χέρια. Μα τα γαλόνια ξέφτισαν και σχίστηκε η στολή, τα ωραία του τα ρούχα επούλησε, την πέτσινή του τσάντα, κι ένα εργαλείον εκράτησε μοναχά, το ναυτικό, τ’ όργανο εκείνο που μετράν τον ήλιο, τον εξάντα. Η στενοχώρια και το αλκοόλ δουλεύοντας σιγά, μέρα με τη μέρα σ’ ένα χαίνον χάσμα τον ωθούσαν. Τρελάθηκε. Τον πείραζαν στους δρόμους τα παιδιά, Κι οι ψείρες πάνω στα ξανθά του γένια επερπατούσαν. Όταν ο ήλιος φλόγιζε τον αττικό ουρανό, αυτός με τον εξάντα του στο χέρι εξεκινούσε, το ύψος γοργά υπολόγιζε σε μια μαούνα ορθός, κι ύστερα αισχρά μουντζώνοντας τον ήλιο, εβλαστημούσε. Μα κάποια μέρα βλέποντας με τ’ όργανό του ψηλά, έφυγε για το σκοτεινό λιμάνι του θανάτου, ενώ σιγά σαν πάντοτε, φαιδρός και φλογερός, ο ήλιος την κανονική διέσχιζε τροχιά του. ΓΡΑΜΜΑ ΕΝΟΣ ΑΡΡΩΣΤΟΥ Φίλε μου Αλέξη, το 'λαβα το γράμμα σου και με ρωτάς τι γίνομαι, τι κάνω; Μάθε, ο γιατρός πως είπε στη μητέρα μου ότι σε λίγες μέρες θα πεθάνω... Είναι καιρός όπου έπληξα, διαβάζοντας όλο τα ίδια που έχω εδώ βιβλία, κι όλο εποθούσα κάτι νέο να μάθαινα που να μου φέρει λίγη ποικιλία. Κι ήρθεν εχθές το νέο έτσι απροσδόκητα - σιγά ο γιατρός στο διάδρομο εμιλούσε - και τ' άκουσα. Στην κάμαρα εσκοτείνιαζε κι ο θόρυβος του δρόμου εσταματούσε. Έκλαψα βέβαια, κάτω απ' την κουβέρτα μου. Λυπήθηκα. Για σκέψου, τόσο νέος! Μα στον εαυτό μου αμέσως υποσχέθηκα πως θα φανώ, σαν πάντοτε, γενναίος. Θυμάσαι, που ταξίδια ονειρευόμουνα κι είχα ένα διαβήτη κι ένα χάρτη και πάντα για να φύγω ετοιμαζόμουνα κι όλο η μητέρα μου 'λεγε: το Μάρτη... Τώρα στο τζάμι ένα καράβι εσκάρωσα κι ένα του Μαγκρ στιχάκι έχω σκαλίσει: "Τι θλίψη στα ταξίδια κρύβεται άπειρη!" Κι εγώ για ένα ταξίδι έχω κινήσει. Να πεις στους φίλους χαιρετίσματα, κι αν τύχει κι ανταμώσεις την Ελένη, πως μ' ένα φορτηγό - πες της - μπαρκάρισα και τώρα πια να μη με περιμένει... Αλήθεια! Ο Χάρος ήθελα να 'ρχότανε σαν ένας καπετάνιος να με πάρει χτυπώντας τις βαριές πέτσινες μπότες του κι ένα μακρύ τσιμπούκι να φουμάρει. Αλέξη, νιώθω τώρα πως σ' εκούρασα. Μπορεί κιόλας να σ' έκαμα να κλάψεις. Δε θα 'βρεις, βέβαια, λόγια για μι' απάντηση. Μα δε θα λάβεις κόπο να μου γράψεις... MAL DU DEPART Θα μείνω πάντα ιδανικός κι ανάξιος εραστής των μακρυσμένων ταξιδιών και των γαλάζιων πόντων, και θα πεθάνω μια βραδιά, σαν όλες τις βραδιές, χωρίς να σχίσω τη θολή γραμμή των οριζόντων. Για το Μαδράς, τη Σιγγαπούρ, τ' Αλγέρι και το Σφαξ θ' αναχωρούν σαν πάντοτε περήφανα τα πλοία, κι εγώ, σκυφτός σ' ένα γραφείο με χάρτες ναυτικούς, θα κάνω αθροίσεις σε χοντρά λογιστικά βιβλία. Θα πάψω πιά για μακρινά ταξίδια να μιλώ, οι φίλοι θα νομίζουνε πως τα 'χω πιά ξεχάσει, κι η μάνα μου, χαρούμενη, θα λέει σ' όποιον ρωτά : "Ηταν μιά λόξα νεανική, μα τώρα έχει περάσει . . . " Μα ο εαυτός μου μιά βραδιάν εμπρός μου θα υψωθεί και λόγο, ως ένας δικαστής στυγνός, θα μου ζητήσει, κι αυτό το ανάξιο χέρι μου που τρέμει θα οπλιστεί, θα σημαδέψει, κι άφοβα το φταίστη θα χτυπήσει. Κι εγώ, που τόσο επόθησα μια μέρα να ταφώ σε κάποια θάλασσα βαθιά στις μακρινές Ινδίες, θα 'χω ένα θάνατο κοινό και θλιβερό πολύ και μια κηδεία σαν των πολλών ανθρώπων τις κηδείες. Η ΠΛΩΡΗ ΜΑΣ Στον Θ. Λιαρούτσο Ήταν η πλώρη μας καθώς των φορτηγών οι πλώρες. Γιομάτη πράγματα παλιά, που εμύριζαν βαριά, μ’ ένα τραπέζι ξύλινο στη μέση, λερωμένο και σκαλισμένο σε πολλές μεριές με το σουγιά. Είχε δεξιά κι αριστερά, απάνω το ‘να στ’ άλλο, τα ξύλινα κρεβάτια μας στα πλάγια κολλητά, που έμοιαζαν, μέσα στο θαμπόν, ανάλαφρο σκοτάδι, φέρετρα που ξεχάστηκαν και μείναν ανοιχτά. Σε μια γωνιά το αρμάρι μας, απ’ έξω στολισμένο με ζωγραφιές χρωματιστές από περιοδικό ή γαλλικές φωτογραφίες αισχρές, που παρασταίνουν το αμάρτημα της ηδονής το προπατορικό. Πάντα βασίλευε σιγή θανατερή εκεί μέσα και περπατούσαμε όλοι μας στις μύτες των ποδιών, κι ήταν στιγμές που νόμιζες πως άκουες να χτυπούνε σαν το ρολόι, μες στη σιγή, οι χτύποι των καρδιών. Κι έκοβε μόνο τη σιγήν ο χτύπος της καμπάνας που απάνου στο καμπούνι, αργά, χτυπούσε των ωρών το πέρασμα, μ’ ένα βαρύ μα λυπημένον ήχο, που πνίγονταν μες στη βοή του αγέρα ή των νεκρών. Τις Κυριακές, σαν είχανε δουλειά μονάχα οι βάρδιες, σ' αυτήν εμαζευόμαστε και ανάβαμε φωτιά κι ή αισχρές, σιγά, για τις γυναίκες λέγαμε ιστορίες ή το φαΐ μας παίζαμε με πείσμα στα χαρτιά. Στην πλώρη αυτή κατάστρεψα τον ήρεμον εαυτό μου και σκότωσα την τρυφερή παιδιάτικη ψυχή. Όμως ποτέ δε μ’ άφησε το επίμονο όνειρό μου και πάντα η θάλασσα πολλά μου λέει, όταν αχεί. WILLIAM GEORGE ALLUM Εγνώρισα κάποια φορά σ' ένα καράβι ξένο έναν πολύ παράξενον Εγγλέζο θερμαστή όπου δε μίλαγε ποτέ κι ούτε ποτέ είχε φίλους και μόνο πάντα εκάπνιζε μια πίπα σκαλιστή. Όλοι έλεγαν μια θλιβερή πως είχε ιστορία κι όσοι είχανε στο στόκολο με δαύτον εργαστεί έλεγαν ότι κάποτες, απ' το λαιμό ως τα νύχια, είχε σε κάποιο μακρινό τόπο στιγματιστεί. Είχε στα μπράτσα του σταυρούς, σπαθιά ζωγραφισμένα, μια μπαλαρίνα στην κοιλιά, που εχόρευε γυμνή κι απά στο μέρος της καρδιάς στιγματισμένην είχε με στίγματ' ανεξάλειπτα μιαν άγρια καλλονή... Κι έλεγαν ότι τη γυναίκα αυτή είχε αγαπήσει μ' άγριαν αγάπη, ακράτητη, βαθιά κι αληθινή· κι αυτή πως τον απάτησε με κάποιο ναύτη Αράπη γιατί ήτανε μια αναίσθητη γυναίκα και κοινή. Τότε προσπάθησεν αυτός να διώξει από το νου του την ξωτική που αγάπησε, τόσο βαθιά, ομορφιά κι από κοντά του εξάλειψεν ό,τι δικό της είχε, έμεινεν όμως στης καρδιάς τη θέση η ζωγραφιά. Πολλές φορές στα σκοτεινά τον είδανε τα βράδια με βότανα το στήθος του να τρίβει, οι θερμαστές... Του κάκου· γνώριζεν αυτός - καθώς το ξέρουμ' όλοι - ότι του Αννάμ τα στίγματα δε βγαίνουνε ποτές... Κάποια βραδιά ως περνούσαμε από το Bay of Bisky, μ' ένα μικρό τον βρήκανε στα στήθια του σπαθί. Ο πλοίαρχος είπε: "θέλησε το στίγμα του να σβήσει" και διάταξε στη θάλασσα την κρύα να κηδευθεί. ΚΑΦΑΡ Στο Γιώργο Παπά Να ζείς στην ίδια πολιτεία παντοτινά και να 'χεις των αναχωρήσεων τη μανία, μα φεύγοντας απ' το γραφείο τα βραδινά να κάνεις οφθαλμοπορνεία στα καφενεία. Αλλοτες είχαμε τα πλοία κρυφό σκοπό, μα ο κόσμος έγινε σαν αδειανή φυλλάδα, είναι το ίδιο πια να μένεις στην Ελλάδα με το να ταξιδεύεις στο Fernando Po. Τα φορτηγά είναι κακοτάξιδα κι αργούν, μες στα ποστάλια πλήττεις βλέποντας τουρίστες, το να φορτώνεις μήνες ρύζια στο Ραγκούν είν' ένα πράγμα που σκοτώνει τους αρτίστες. Οι πόλοι γίνανε σε μας πολύ γνωστοί, θαυμάσαμε πολλές φορές το Βόρειο Σέλας κι έχουν οι πάγοι χρόνια τώρα σκεπαστεί από αδειανά κουτιά σπανιόλικης σαρδέλλας. Στην Ταϊτή έζησε μήνες κι ο Λοτί, αν πας λιγάκι παρακάτου, στις Μαρκίζες, που άλλοτες τρώγανε μπανάνες κι άγριες ρίζες, καλλυντικά τώρα πουλάνε του Coty. Οι Γιαπωνέζες, τα κορίτσια στη Χιλή, κι οι μαύρες του Μαρόκου που πουλάνε μέλι, έχουν σαν όλες τις γυναίκες τα ίδια σκέλη και δίνουν με τον ίδιο τρόπο το φιλί. Η αυτοκτονία, προνόμιο πια στα θηλυκά - κάποτε κάναμε κι εμείς αυτή τη σκέψη. Πεθαίνεις πιο σιγά με τα ναρκωτικά, μα τελευταία κι αυτά τάχουν νοθέψει. μία από τις "τέσσερις ζωγραφιές για τη βάρδια" που φιλοτέχνησε ο συμμαθητής και φίλος του Γιάννης Τσαρούχης, για την έκδοση του 1976 της "Βάρδιας" COALIERS Στον Ν. Φαμελιάρη Σε πολιτείες του Καναλιού, στο Λίβερπουλ, στο Σουάνς βλέπει κανείς πρωί πρωί, στους ντόκους με τα κρένια, κάποιους που δεν μοιάζουνε πολύ για ναυτικοί, προς τα καράβια οδεύουνε γελώντας δίχως έννοια. Πέντ’ έξι οργιές τα μπάρκα τους κι όμοια τόσο πολύ, που ως να τα βρουν κουράζονται πολλές φορές στη ράδα. Πλώρη ψηλή ψαράδικη, φουγάρο μυτερό, κι είναι το πιο μεγάλο τους ταξίδι μια βδομάδα. Ένα βρακί ασιδέρωτο φοράνε βρομερό και μια φανέλα από φιλέ χειμώνα καλοκαίρι, ένα μαντίλι της φωτιάς δεμένο στο λαιμό και περπατάν τρεκλίζοντας πιασμένοι από το χέρι. Όμως περνούν το τρομερό κανάλι του Saint George κι ορθοπλωρίζουνε για κει που κυβερνάει το πούσι, που τα καραβοφάναρα, βογκώντας τρομερά, τρελαίνουνε τον άμαθο που θα τα προτακούσει. Περήφανα του Ατλαντικού διαβαίνουν τα νερά, των φαναριών ακολουθώντας πάντα τις σειρήνες, χορεύοντας ένα χορό στα κύματ’ αλαφρό, που οι ναυτικοί των φορτηγών τα λέμε μπαλαρίνες. Οι Φλαμαντέζοι ναυτικοί γελάν και λένε πως οι Εγγλέζοι τους πνιγμένους τους κλαίνε μια μέρα μόνο μ’ αν ήθελαν περσότερο δε θα ‘χανε καιρό: δέκα απ’ αυτά σαν φύγουνε, γυρνάνε πέντε μόνο. Από συνήθεια παίρνουνε σε χρήμα την τροφή, ψωνίζουνε λιγάκι χαμ κι ένα κουτί με βρώμη μα το ‘χουνε προτιμότερο να πιούνε τα λεφτά, πριν φύγουν και να τους τραβούν στερνή στιγμή οι λοστρόμοι. Μα είναι τα πιο καλύτερα που γνώρισα παιδιά Μπαρκάρουνε τρεκλίζοντας, πάντα δυο δυο πιασμένοι, και δίχως να το νιώσουνε καλά, πολλές φορές βουλιάζουν με τα μπάρκα τους γελώντας μεθυσμένοι. ΜΑΥΡΗ ΛΙΣΤΑ Στον Π. Τζοάνο Είναι κάτι μεσόκοποι καπεταναίοι Εγγλέζοι, που φάγανε τα νιάτα τους στις γέφυρες απάνω, σε βάρδιες εξαντλητικές, κοιτώντας τα φανάρια, σε θεωρίες παράξενες για στίγματα, για μήκη, που όλοι στο νου τους κλείσανε τη ναυτική επιστήμη. Μα θες από την κούραση ή απ’ το πολύ που έπιναν έπεσαν έξω, το μεγάλο δίπλωμα τους πήραν, στη «Μαύρη Λίστα» γράφτηκαν κι ένα χαρτί τους δώσαν, ένα χαρτί που δίνουμε μονάχα στους λοστρόμους. Και τότε αυτοί, από κούραση κι από πικρία γιομάτοι, στις πολιτείες τους μείνανε και δεν εξανάφυγαν. Ξέρω κάτι μεσόκοπους Εγγλέζους καπετάνιους, αλκοολικούς, με τις χρυσές που σχίστηκαν στολές τους, που όλη τη μέρα μες στα μπαρ γυρίζουνε και πίνουν, τσίκλα μασάν, αισχρολογούν, φωνάζουν, φτύνουν χάμω, μα σαν βραδιάσει κι αρχινάν να φεύγουν τα καράβια, κάνοντας μέσα στα νερά του λιμανιού μπρος πίσω, βγαίνουν αυτοί και κρίνουν με πείσμα τις μανούβρες. Πολλές φορές μαλώνουνε, παίζουν γροθιές και βγάζουν κάτι μαχαίρια ναυτικά του Σέφιλντ σκουριασμένα χτυπιούνται και πεθαίνουνε πάνω σε μπάλες κάμποτ ή σε τσουβάλια απ’ το Penang μπαχαρικά γιομάτα. ΠΑΡΑΛΛΗΛΙΣΜΟΙ Τρία πράματα στον κόσμο αυτό, πολύ να μοιάζουν είδα. Τα ολόλευκα μα πένθιμα σχολεία των Δυτικών, των φορτηγών οι βρώμικες σκοτεινιασμένες πλώρες και οι κατοικίες των κοινών, χαμένων γυναικών. Έχουνε μια παράξενη συγγένεια και τα τρία παρ' όλη τη μεγάλη τους στο βάθος διαφορά, μα μεταξύ τους μοιάζουνε πολύ, γιατί τους λείπει η κίνηση, η άνεση του χώρου και η χαρά. μικρό γλωσσάρι στο έργο του Νίκου Καββαδία εδώ. (αρχείο pdf)