Κυριακή 1 Νοεμβρίου 2009

το τείχος του Βερολίνου. το "λάθος" και η πτώση

Όταν ένα "λάθος" επιταχύνει και διαμορφώνει την ιστορία
Είναι παράξενο αλλά όχι ανεξήγητο το πόσο ευάλωτα είναι τα αυταρχικά καθεστώτα σε μερικά απρόβλεπτα περιστατικά της καθημερινότητας. Εκεί που δείχνουν άτρωτα και θωρακισμένα, να έχουν εδραιώσει την κυριαρχία τους ακόμη και με αίμα, έρχεται ένα λάθος , μια φάρσα, κάτι τόσο απλό να τους βγάλει περιπαικτικά τη γλώσσα και να τα απορρυθμίσει.  Κάτι τέτοιο έγινε και πριν  από 20 χρόνια  με το τείχος  του Βερολίνου. Μπορεί οι τριγμοί του στα τέλη των 80ς να μαρτυρούσαν πως είναι ετοιμόρροπο, όμως χρειάστηκε ένα "λάθος" για να γκρεμιστεί μέσα σε ένα σούρουπο.
Απόγευμα 9 Νοεμβρίου 1989. Στο Κέντρο Τύπου του Ανατολικού Βερολίνου ο Γκύντερ Σαμπόβσκι, μέλος της ηγετικής τρόικας του  ανατολικογερμανικού κομμουνιστικού κόμματος (την αποτελούσαν αυτός, ο γενικός γραμματέας Εριχ Χόνεκερ και ο ήδη ορισμένος διάδοχός του Εγκον Κρεντς) δίνει συνέντευξη στους ξένους ανταποκριτές. Πληκτική συνήθως διαδικασία παρά την αναταραχή εκείνων των ημερών. Οι δημοσιογράφοι βρίσκονταν εκεί από υποχρέωση, ξέροντας πως δύσκολα θα βγάλουν την είδηση μέσα από  ξύλινες διατυπώσεις και πανομοιότυπες ανακοινώσεις.

Ώσπου  ο Σαμπόβσκι αρχίζει να διαβάζει αποσπάσματα από την απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος "για τα ταξίδια στο εξωτερικό" που μιλούσε για κατάργηση των περιορισμών και για ελεύθερη διακίνηση. 
-Από πότε θα ισχύει αυτό; ρώτησε ένας Ιταλός δημοσιογράφος. 
-Από όσο ξέρω... από τώρα, αμέσως-ήταν η απάντηση. 
Οι δημοσιογράφοι μεταδίδουν αμέσως την είδηση.Στις 7.00 μ.μ. το πρακτορείο Associated Press τη μεταδίδει πρώτο χρησιμοποιώντας την έκφραση: "άνοιγμα των συνόρων" και λίγο αργότερα η δυτικογερμανική τηλεόραση επιβεβαιώνει ότι η "Ανατολική Γερμανία ανοίγει οριστικά τα σύνορα". H πραγματικότητα, όπως πάντα σε παρόμοια κείμενα, ήταν κρυμμένη σε λεπτομέρειες και ψιλά γράμματα. Η απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής έλεγε ότι το άνοιγμα θα γινόταν όχι αμέσως, αλλά από τις 4.00 τα χαράματα της επόμενης, έτσι ώστε να υπάρξει χρόνος για την ειδοποίηση των συνοριακών φρουρών. Επιπλέον  υπήρχε πρόβλεψη οι άδειες εξόδου να δίνονται μετά από ατομική αίτηση στις ανατολικογερμανικές αρχές, έτσι ώστε η πίεση να μεταφερθεί από τα σύνορα σε υπηρεσίες. Δεν υπήρξε κάτι τέτοιο στο χαρτί που μου παρέδωσαν, έλεγε αργότερα ο Σαμπόβσκι. 
Όμως αυτά είναι πια πραγματικά ψιλά γράμματα. Τριάντα χρόνια τείχους που χτίστηκε και στηρίχτηκε πάνω σε ανθρώπινα δράματα και δεκάδες νεκρούς, χρειάστηκαν μόνο μία "λάθος" διατύπωση για να περάσουν οριστικά στην ιστορία.  Το σύνθημα για την έξοδο προς  το Δυτικό Βερολίνο είχε δοθεί. Ύστερα από αρχικούς δισταγμούς η "Λαϊκή Συνοριακή Φρουρά" προχωρεί στην εκτέλεση μιας απόφασης, για την οποία έχει ακούσει μόνο από την τηλεόραση. Το μόνο που προσέχαμε μετά ήταν να μη μας κλέψουν τα όπλα- έλεγε ένας αξιωματικός.

H αρχή γίνεται στις 10.30 μ.μ. στο φυλάκιο της οδού Μπορνχόλμερ Στράσε. Λίγο αργότερα σηκώνονται οι μπάρες και στις άλλες διαβάσεις ανάμεσα στα δύο τμήματα της πόλης, ενώ πολλοί νέοι,  με σφυριά και καλέμια, ανοίγουν τρύπες στο τείχος. Το πάρτι, όπως χαρακτηρίστηκε από τις εφημερίδες της επομένης, με συμμετοχή 3,5 εκατομμυρίων Βερολινέζων από Ανατολή και Δύση δεν είχε τέλος. "Όποιος κοιμάται απόψε είναι νεκρός" ήταν το σύνθημα. 


"Πήγα από τις 9 για ύπνο εκείνη τη νύχτα, επειδή δεν περίμενα να συμβεί κάτι το εξαιρετικό. Σύμφωνα με την απόφασή μας το άνοιγμα των φυλακίων προβλεπόταν για την επόμενη ημέρα", θα πει αργότερα ο τελευταίος  πρωθυπουργός της Ανατολικής Γερμανίας Χανς Μόντρο, ένας από τους ελάχιστους "κοιμώμενους νεκρούς" εκείνης της βραδιάς. Όμως νεκρό ήταν ολόκληρο το οικοδόμημα που ονομάστηκε "Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας". Στηρίζονταν πλέον μόνο στο φόβο και τη δύναμη της συνήθειας, έμπαζε και έβγαζε από παντού και όπως  αποδείχτηκε χρειαζόνταν ένα απλό σπρώξιμο για να καταρρεύσει. 

H πτώση του τείχους λοιπόν δεν οφείλεται,  στο λάθος-επιταχύνθηκε  από αυτό. Ο "υπαρκτός"  (και όχι μόνο ο γερμανικός)  βρισκόταν από καιρό σε πολιτική και οικονομική σήψη, χωρίς τα εξωτερικά στηρίγματα του παρελθόντος. Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ είχε εξαγγείλει τη λήξη του "δόγματος Μπρέζνιεφ", που έδινε στη Σοβιετική Ένωση  το δικαίωμα επέμβασης στις χώρες του "υπαρκτού". Στην τελευταία επίσκεψή του στο Ανατολικό Βερολίνο, με αφορμή τα 40ά γενέθλια της Ανατολικής Γερμανίας την 8η Οκτωβρίου 1989, ήταν - με εξαίρεση τον καθιερωμένο ασπασμό στόμα με στόμα - κάθε άλλο φιλικός προς τον Χόνεκερ. Αντίθετα, φιλικά αισθήματα έδειχνε προς τους διαδηλωτές στην ίδια πόλη, που με το σύνθημα: "Γκόρμπι, Γκόρμπι-βοήθα", ζητούσαν την εφαρμογή της περεστρόικα και στην Ανατολική Γερμανία.
Το τελικό χτύπημα ήρθε από το λαό, όπως πάντα. Οι διαδηλώσεις της Δευτέρας στη Λειψία και αλλού, οι αποδράσεις χιλιάδων πολιτών μέσα από δυτικές πρεσβείες στην Πράγα και στη Βουδαπέστη, αλλά και από τα σύνορα της Ουγγαρίας και της Γιουγκοσλαβίας προς την Αυστρία, είχαν γεμίσει με ρωγμές το τείχος πολύ πριν από το "λάθος" της 9ης Νοεμβρίου... 

Ο υπαρκτός της ανατολικής Ευρώπης και το τείχος του Βερολίνου ήταν ένα δυσβάσταχτο και άδικο βαρίδι για όλη την αριστερά. Μολονότι ειδικά στο τέλος  ελάχιστοι τα υποστήριξαν, τον λογαριασμό άρχισαν να πληρώνουν  όλοι από τη δεκαετία του 90. Πιστώθηκαν σαν χρέη σε όλη την αριστερά και η αποπληρωμή αργεί ακόμη μάλλον.
Πρέπει να αφήσουμε πίσω την εμπειρία του "υπαρκτού σοσιαλισμού" σαν ένα ανελεύθερο γραφειοκρατικό κατασκεύασμα που καμιά σχέση δεν είχε με τις ιδέες του σοσιαλισμού. Διαφορετικά φοβάμαι πως αυτό το ιδιότυπο χρέος θα υπάρχει και θα τοκίζεται..

 Τear down the wall!
Λένε οι pink floyd στο "the trial"  του αξεπέραστου "the wall"  







4 σχόλια:

  1. Να αφήσουμε πίσω λοιπόν και την Οκτωβριανή επανάσταση;και τα κοινωνικά κράτη που χτίστηκαν στις χώρες αυτές;όλα;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Νομίζω πως δεν ήταν ακριβώς λάθος αλλά αποτέλεσμα της αδυναμίας του καθεστώτος να λειτουργήσει όπως ήξερε τόσα χρόνια. Οι αντιδράσεις του λαού το αποσυντόνισαν οδηγώντας το στην κατάρρευση. Πολύ ενδιαφέρουσα ματιά πάντως.
    (τι ωραίο να βλέπεις ποιήματα με ετικέτα χρήσιμα!)
    katia17@uoa.gr

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Να μην επαναλαμβάνομαι.
    Σύμφωνοι; Συνέχισε!
    Πάνος

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Δυστυχώς δεν ήταν ελάχιστοι οι υποστηρικτές του τείχους ειδικά στη χώρα μας. Όσο υπάρχουν απόψεις σαν της Τάνιας με αριστερό μανδύα, το φάντασμα του υπαρκτού σοσιαλισμού θα κατατρέχει ολόκληρη την αριστερά και δικαίως

    ΑπάντησηΔιαγραφή